Мөхтәрәм укучылар, кадерле дин кардәшләр!
Сезнең игътибарыгызга Татарстан мөфтие Камил хәзрәт Сәмигуллинның яңа мәкаләләре циклын бастыра башладык. Мәкаләләр «Кыйссаларда гыйбрәт бар...» дигән исем астында чыгып, Изге Коръән сюжетларыннан, шулай ук бөек пәйгамбәрләребез һәм күренекле дин кардәшләребезнең гаҗәеп тормыш юлыннан алынган, барлык мөселманнар өчен дә гыйбрәтле булган кыйссалардан гыйбарәт. Бу шәхесләрнең Аллаһы Тәгаләгә ярату белән сугарылган һәм Аңа ихластан хезмәт итүгә багышланган тормышларыннан алынган мисаллар фикерли белгән һәркемне уйланырга мәҗбүр итәчәк... Рәхим итеп укыгыз!
"Кыйссаларда гыйбрәт бар..."
Беренче кыйсса. ЙОСЫФ (галәйһиссәлам)
Икенче кыйсса. НУХ (галәйһиссәлам)
Өченче кыйсса. МУСА (галәйһиссәлам)
Дүртенче кыйсса. ИБРАҺИМ (галәйһиссәлам)
Бишенче кыйсса. ЮНЫС (галәйһиссәлам)
ӘЙҮБ (галәйһиссәлам)
Әйүб галәйһиссәлам чын диндар кеше сыйфатларын һәм хакыйкый сабырлык үрнәкләрен үзендә гәүдәләндергән, исәпсез-хисапсыз байлыкларга ия булган. Аңа караган җирләрнең – чиге, ә көтүлекләрнең саны булмаган. Әмма иң кадерле байлыгы булып күпсанлы балалары торган.
Шул ук вакытта Әйүб галәйһиссәлам үзенең кешелекле булуы һәм юмартлыгы белән аерылып торган. Ул үз байлыгын Аллаһы риза булырлык эшләр өчен тотып, барысына – тол хатыннарга яки ятимнәргә, хәерчеләргә яки киң күңел белән ярдәм иткән. Шулай рәвешле Әйүб галәйһиссәлам үзенең Раббысына рәхмәтен белдергән һәм Аңа көндез һәм төнлә гыйбадәт кылган. Аның намазлары ихлас, нык иман һәм Аллаһыга мәхәббәт белән сугарылган булган. Яралтучы Зат Үзе үк Әйүб галәйһиссәламнең сабырлыгын мактаган! Шуңа күрә җирдәге һәм күктәге фәрештәләр аңа кунакка килә башлыйлар һәм аңа изге дога кылалар.
Әмма иблисне көнчелек эчтән ялмап ала, ул пәйгамбәрнең юлдан язуын, буйсынучанлык күрсәтмәвен һәм Аллаһының рәхмәтеннән колак кагуын тели. Бервакыт ул Аллаһыга шундый үтенеч белән мөрәҗәгать итә:
– И, Аллаһы! Әйүб бик күп гыйбадәт кыла, әмма теләсә нинди башка кол да, шундый ук байлыклар бирелсә, гыйбадәтләрне кылыр иде. Ул Сине бүләк ителгән игелекләр өчен мактый. Әмма, әгәр дә Син аңа афәтләр җибәрсәң һәм әлеге байлыклардан аерсаң, аның хакыйкый ниятләре ачык күренәчәк, һәм ул Сиңа каршы килә башлаячак.
Шулай итеп, иблис Аллаһы Тәгаләгә Әйүб галәйһиссәламнең ихласлыгын сынарга тәкъдим итә. Моңа рөхсәт алып, ул үзенә барлык ифритләрне (җеннәрне) җыя һәм аларга Әйүб галәйһиссәламнең барлык мал-мөлкәтен таларга яки юкка чыгарырга һәм аны туры юлдан яздырырга әмер бирә. Ул чагында күктән ут ява башлый һәм ул Әйүб галәйһиссәламгә караган барлык көтүлекләрне көтүчеләре белән бергә юк итә. Шуннары шайтан, бер көтүче кыяфәтенә кереп, күз яшьләре белән Әйүб галәйһиссәламгә килә:
– Күрәсеңме, синең Раббың нәрсә эшләде? Синең барлык көтүлекләрең көтүчеләре белән бергә янды, алар көлгә әйләнде. Бары миңа берүземә генә котылу насыйп булды.
Әйүб галәйһиссәлам бар сабырлыгын учына җыеп, Аллаһыга тәвәккәллек кылып, болай дигән:
– Күңелсезләнмә! Миндә булган барлык мал-мөлкәтне һәм байлыкны миңа Раббым бирде. Хәзер Ул аларның барысын да алды. Ул – Хак Хуҗа, теләгән вакытта – бүләкли, теләгән чагында – кире ала.
Боларны әйтеп, Әйүб галәйһиссәлам гыйбадәт кылуын дәвам итә. Мәлгунь шайтан Әйүб галәйһиссәламгә шакката һәм кырын эшен ахырына җиткерергә теләп аның җирләренә, бакчаларына һәм чәчүлекләренә дә зыян китерергә уйлый. Алар барысы да көчле давыллар һәм су басулар белән юкка чыгарыла. Игенче кыяфәтенә кереп, шайтан янә Әйүб галәйһиссәлам янына килә. Беренче тапкырдагы кебек, ул аны гыйбадәт кылган хәлдә очрата һәм такмаклап еларга тотына, әмма тагын шул ук җавапны ишетә.
Шайтанның тырышлыклары икенче тапкырында да, аннары да уңыш белән төгәлләнми. Зур югалтуларга да карамастан, Әйүб галәйһиссәлам үз Раббысын зикер кылуны дәвам итә, үзенең язмышына риза булып кала һәм ныклык, сабырлык күрсәтә. Шайтанның көнчелеге һәм үче тагын да көчәя. Ул янә Аллаһыга мөрәҗәгать итә:
– И, Аллаһы! Аның барлык мал-мөлкәте һәм байлыгы юкка чыгарылды, әмма аның барлык балалары исән, димәк анда юкка чыгарылганны кабаттан кайтару өмете яши. Әгәр аны балалары белән сынасаң, Син аның сабырлыгында һәм буйсынучанлыгында ихлас булмавын күрерсең.
Аллаһы Тәгалә шайтанга боларны эшләргә дә рөхсәт бирә. Мәлгунь шайтан җил-давыл чакыра һәм Әйүб галәйһиссәламнең балалары яшәгән йортларны җимерә. Алар барысы да өйләрнең ватыклары астында калып үләләр.
– И, Әйүб! Күрәсең, кылган гыйбадәтләрең синең Раббың өчен берни дә түгел икән, – дип котырта башлый. – Кара, Ул сиңа ничек ачуланган!
Үз балаларын кызганып, Әйүб галәйһиссәлам еларга тотына. Моны күреп, шайтан шатлана, әмма шул мизгелдә Әйүб галәйһиссәлам болай дигән:
– Минем балаларымны дөньяга җибәрүче – Аллаһы. Ул – аларга тормыш бүләк иткән, һәм Ул – тормыштан мәхрүм итүче. Барлык карарлар да бары Аллаһы Тәгаләнеке генә. Ул – бирүче, һәм Ул алучы.
Шайтанның ярсуының, котырынуының чиге булмый: нинди иман, нинди сабырлык, нинди тәвәккәллек соң бу!!! Һәм ул янә Әйүб галәйһиссәламне авыру белән сынау өчен Аллаһыга мөрәҗәгать итә. Аллаһы Тәгалә янә рөхсәт бирә, әмма Әйүб галәйһиссәламнең теленә, йөрәгенә һәм акылына кагылуны тыя. Ләкин, шайтанга монысы да җитәрлек була. Һәм бервакыт, Әйүб галәйһиссәлам гыйбадәт кылганда, сәҗдә вакытында шайтан аның борынына өрә. Әлеге утка охшаш ләгънәтле сулышны алганнан соң, ул Әйүбнең тәненең барлык өлешләренә дә үтеп керә. Аның башыннан, күзеннән, теленнән һәм йөрәгеннән кала бар тәне яралар һәм эренле шешләр (үлекләр) белән каплана, ул шешәргә һәм кычытырга тотына... Көннән-көн Әйүб галәйһиссәламнең авыруы көчәя.
Якыннары һәм туганнары, хәтта аңа иман китерүчеләр дә, аны ташлап китәләр. Янында бары сөекле хатыны Рәхимә генә кала. Ул Әйүб галәйһиссәламне бер мизгелгә дә калдырып китми һәм ирен дәвалау өчен кулыннан килгәннең барын да эшләүне дәвам итә. Ә бервакыт Рәхимә Әйүб галәйһиссәламнән саулык-сәламәтлеккә ирешү өчен дога кылырга сорый. Әйүб галәйһиссәлам болай ди:
– Мин иминлектә һәм сәламәт хәлдә ничә ел яшәдем?
– Сиксән ел.
– Ә бу авыру белән мин ничә ел яшәдем?
– Җиде (яки унҗиде) ел.
– Мин иминлектә, рәхәтлектә ничә ел яшәгән булсам, шул ук гомерне авыру хәлемдә дә сабыр итеп үткәрергә, аннары гына шифа сорарга тиешмен.
Авыру артканнан арта барды, һәм Әйүб галәйһиссәламне шәһәрдән куып чыгардылар. Үз аркасына салып, кешеләргә күрсәтми генә, аны Рәхимә күтәреп чыкты. Ул аны карап тәрбияләвен дәвам итте, ә Әйүб галәйһиссәлам үзенең бар вакытын Аллаһыны зикер итүгә багышлады. Иртән Рәхимә ризык эзләп шәһәргә китә торган була, эшкә аны беркем дә алмый. Аннары, яшәр өчен бернинди мал-мөлкәтсез калганнан соң, төшенкелеккә бирелеп ул үзенең озын һәм куе чәчләрен кисә һәм аларны бай гаиләдә яшәүче бер кызга сата. Булган акчасына Рәхимә кирәкле азык-төлек сатып алуы хакында шәһәр халкына билгеле була, һәм аның турында гайбәт тарата башлыйлар. Әлеге хәбәрләр Әйүб галәйһиссәламгә барып җитә:
– Әгәр мин бу авырудан терелсәм, мин сине җәзалаячакмын, йөз таяк бирәчәкмен.
Хәбәр ителә ки, Әйүб галәйһиссәлам әлеге авыру белән җиде ел дәвамында җәфа чиккән, икенче бер риваять буенча ул унҗиде ел авырган. Әмма шушы вакыт эчендә ул бер тапкыр да үзенең чиреннән зарланмаган. Ул сабырлык күрсәткән һәм Аллаһы Тәгаләгә рәхмәтләрен белдергән.
Бервакыт Әйүб галәйһиссәлам янына хәлен белергә дип өч кеше килә. Һәм сөйләшү барышында аларның берсе болай ди:
– Әйүб авыр бәлагә юлыкты, һәм озак вакыт аралыгында ничек тә аңа Аллаһының рәхмәте ирешмәде инде. Аллаһы Тәгалә аннан йөз чөергәндер.
Әлеге сүзләр Әйүб галәйһиссәламне бик тә борчуга сала һәм күңелен төшерә: шул кадәр үк көчле афәтме бу, дин кардәшләрем миннән Аллаһы йөзен чөерде дип уйлый башладылармы икәнни диеп уйланды ул. Һәм шул чагында ул Аллаһы Тәгаләгә дога белән белән мөрәҗәгать итә, бу хакта Коръәндә болай диелә:
وَأَيُّوبَ إِذْ نَادَىٰ رَبَّهُ أَنِّي مَسَّنِيَ الضُّرُّ وَأَنتَ أَرْحَمُ الرَّاحِمِينَ
فَاسْتَجَبْنَا لَهُ فَكَشَفْنَا مَا بِهِ مِن ضُرٍّ ۖ وَآتَيْنَاهُ أَهْلَهُ وَمِثْلَهُم مَّعَهُمْ رَحْمَةً مِّنْ عِندِنَا وَذِكْرَىٰ لِلْعَابِدِينَ
«(Рәсүлем!) Әюбне дә ((галәйһиссәлам) искә ал)! Менә ул (каты чир белән авырып, еллар буена сабыр иткәннән соң, намазга тора алырлык та көч таба алмагач,) Раббысына (дога кылып,) эндәште: “Һичшиксез, миңа бер зарар кагылды. Син исә мәрхәмәтлеләрнең иң мәрхәмәтлесең”. Без (догасын кабул итеп,) аңа җавап бирдек һәм аңа килгән зарарны китәрдек. Хозурыбыздан бер рәхмәт һәм гыйбадәт кылучыларга бер үгет булсын дип, (үлгән балаларын терелтеп, картаеп беткән хатынын яшәртеп,) аңа гаиләсен һәм (шул кадәр үк бала һәм онык биреп,) янында булган кадәрен (кабат) биргән идек” (“Әл-Әнбия” (Пәйгамбәрләр) сүрәсе, 83-84-нче аятьләр).
Әйүб галәйһиссәламгә Аллаһының әмере килә:
ارْكُضْ بِرِجْلِكَ ۖ هَٰذَا مُغْتَسَلٌ بَارِدٌ وَشَرَابٌ
«(Без аңа:) “Аягың белән (җиргә) тип! (дип вәхи иттек. Ул бу әмеребезне үтәгәч, бер чишмә бәреп чыкты, шулвакыт Без аңа) Бу салкын су – коеныр һәм эчәр өчен” (дидек). (“Сад” сүрәсе, 42-нче аять).
Әйүб галәйһиссәлам әмерне үти. Ул аягы белән типкән җирдән үтә күренә торган су бәреп чыга – ул эчәр өчен салкын, әмма бер үк вакытта юыну өчен җылы була.
Әлеге суны эчеп, ул эчтәге авыруларыннан, аның белән юынып, ул тире авыруларыннан котыла һәм янәдән саулыкка ирешә. Аңа элекке көче һәм яшьлеге кире кайта.
Җәбраил галәйһиссәлам аңа чиста һәм кыйммәтле кием кидерә. Аллаһы Тәгалә аңа элекке байлыгын кире кайтара һәм аны күпләгән балалар белән бүләкли (бер риваятьтә әйтелә ки, Аллаһы аның үлгән балаларын терелтә).
Шулай итеп, Әйүб галәйһиссәламгә ирешкән барлык әлеге бәлаләргә һәм авырлыкларга да карамастан, ул Аллаһыга өметен җуймый, сабыр була һәм әлеге сынауны уңышлы үтә, һәм шуның өчен аңа байлыгы һәм балалары кайтарыла.
Бер риваятьтә болай дип әйтелә:
Әйүб галәйһиссәлам элекке яшьлек кыяфәтенә кайткач, аның хатыны Рәхимә бу хакта белми әле. Гадәттәгечә, ул иртән азык-төлек алырга дип шәһәргә чыгып китә. Күпмедер вакыт узгач Рәхимә кабаттан әйләнеп кайта, әмма ирен өйдә очратмый, һәм күз яшьләре белән болай дип елый башлый: “Минем авыру ирем белән ни булды? Аны ерткыч җанвар өстерәп алып китте микәнни?” Шул мизгелдә Әйүб галәйһиссәлам аннан сораган:
– И, хатын-кыз, син кемне эзлисең?
– Минем авыру ирем бар иде. Мин аны югалттым.
– Аның исеме ничек?
– Әйүб.
– Ә ул нинди кыяфәттә иде?
– Сәламәт булганда ул бик тә сиңа ошаган иде.
– И, Рәхимә! Әюб мин булам инде ул.
Алар кочаклаштылар һәм Аллаһы Тәгаләгә рәхмәтләрен белдерделәр. Бергәләп шәһәргә төшкәч, аларның өйләре яңарганын, балалары кабат терелгәнен байлыклары һәм көтүлекләре кире кайтарылганын күрәләр.
Ә “Рәхимәгә йөз таяк” турындагы ант белән нишләргә соң? Әйүб галәйһиссәламгә аның хатынына яла ягулары аңлашыла. Һәм ул чагында Аллаһы аңа кайгыда һәм шатлыкта тугрылыклы тормыш иптәше Рәхимә өчен җәзаны киметә торган юлны күрсәтә. Аллаһы Тәгалә әйтә:
وَخُذْ بِيَدِكَ ضِغْثًا فَاضْرِب بِّهِ وَلَا تَحْنَثْ ۗ إِنَّا وَجَدْنَاهُ صَابِرًا ۚ نِّعْمَ الْعَبْدُ ۖ إِنَّهُ أَوَّابٌ
«Кулың белән (йөз чыбыклы) бер бәйләм ал да шуның белән (хатыныңа) сук һәм антыңны бозма” (дип вәхи иттек). Һичшиксез, Без аны (җанына, малына һәм гаиләсенә килгән бөтен бәлаләргә) сабыр итүче буларак (белгәнебез кебек) таптык. (Ул) Нинди күркәм бер кол иде! Һичшиксез, ул (бик вак бер тайпылыш кылганда да, үкенеп, Раббысына) күп тәүбә кылучы иде» (“Сад” сүрәсе, 44-нче аять).
Ул йөз чыбыкны бер бәйләмгә җыя һәм җиңелчә генә итеп бер тапкыр әлеге бәйләм белән хатынына кагылып ките, шулай итеп үзенең антын үти. Авырлыклар чоры артта калды.
Әйүб галәйһиссәлам нигә елаган?
Әйүб галәйһиссәлам янәдән үзенең мал-мөлкәтен һәм балаларын кире кайтаруга ирешкән төндә, ул таң алдыннан уянган һәм елаган:
– Һәр төнне мин таң алдыннан: “И, безнең авыру! Син ничек?” – дип сораган илаһи тавышны ишеттем. Әмма әлеге тавыш башка ишетелми, шуңа күрә елыйм.
Байлык һәм ярлылык, саулык һәм авыру сынауларына дучар ителгән Әйүб галәйһиссәлам барлык авырлыкларны олуг сабырлык белән уза, бар кешелек өчен тайпылышсыз чыдамлык үрнәгенә әверелә.
Аллаһы Тәгалә Коръәндә болай дип әйтә:
وَلَنَبْلُوَنَّكُم بِشَيْءٍ مِّنَ الْخَوْفِ وَالْجُوعِ وَنَقْصٍ مِّنَ الْأَمْوَالِ وَالْأَنفُسِ وَالثَّمَرَاتِ ۗ وَبَشِّرِ الصَّابِرِينَ
«Без, һичшиксез, сезне бераз курку белән, бераз ачлык белән һәм малларыгызга, җаннарыгызга, уңышларыгызга бераз зыян китерү белән сыныйбыз. (Рәсүлем!) (Сынауларга) Сабыр итүчеләрне (Җәннәт белән) сөендер!” (“Әл-Бәкара” (Сыер) сүрәсе, 155-нче аять).
Дәвамы бар...
Камил хәзрәт Сәмигуллин
