"Кыйссаларда гыйбрәт бар..." Сигезенче кыйсса. ИДРИС (галәйһиссәлам)

Мөхтәрәм укучылар, кадерле дин кардәшләр!

Сезнең игътибарыгызга Татарстан мөфтие Камил хәзрәт Сәмигуллинның яңа мәкаләләре циклын бастыра башладык. Мәкаләләр «Кыйссаларда гыйбрәт бар...» дигән исем астында чыгып, Изге Коръән сюжетларыннан, шулай ук бөек пәйгамбәрләребез һәм күренекле дин кардәшләребезнең гаҗәеп тормыш юлыннан алынган, барлык мөселманнар өчен дә гыйбрәтле булган кыйссалардан гыйбарәт. Бу шәхесләрнең Аллаһы Тәгаләгә ярату белән сугарылган һәм Аңа ихластан хезмәт итүгә багышланган тормышларыннан алынган мисаллар фикерли белгән һәркемне уйланырга мәҗбүр итәчәк... Рәхим итеп укыгыз!

"Кыйссаларда гыйбрәт бар..."

Беренче кыйсса. ЙОСЫФ (галәйһиссәлам)

Икенче кыйсса. НУХ (галәйһиссәлам)

Өченче кыйсса. МУСА (галәйһиссәлам)

Дүртенче кыйсса. ИБРАҺИМ (галәйһиссәлам)

Бишенче кыйсса. ЮНЫС (галәйһиссәлам)

Алтынчы кыйсса. ӘЙҮБ (галәйһиссәлам)

Җиденче кыйсса. ГОЗӘЕР (галәйһиссәлам)

Сигезенче кыйсса. ИДРИС (галәйһиссәлам)

وَاذْكُرْ فِي الْكِتَابِ إِدْرِيسَ ۚ إِنَّهُ كَانَ صِدِّيقًا نَّبِيًّا

وَرَفَعْنَاهُ مَكَانًا عَلِيًّا

“(Рәсүлем!) Китапта Идрисне дә (галәйһиссәлам) искә ал. Һичшиксез, ул һәм изге, һәм бер пәйгамбәр иде. Без аны (пәйгамбәрлек кебек) өстен бер урынга күтәрдек” (Мәрьям 19:56-57).

Аллаһы Тәгалә Кәлам Шәрифтә үзенең тагын бер пәйгамбәре – Идрис галәйһиссәлам турында шулай дип әйтә. Идрис галәйһиссәлам 360 яшендә могҗизалы рәвештә күккә ашуы белән билгеле.

Бу хакта берничә риваять бар. Шул риваятьләрнең берсе буенча, Идрис галәйһиссәламнең күккә ашуы Рәҗәб аеның 15-нче төнендә булган. Аллаһы Илчесе Мөхәммәд салләллаһу галәйһи вә сәлләмнең Мигъраҗ төнендә күккә ашуы һәм күкнең җиде катына да күтәрелүе исегездәме? Коръәндә аның күкнең җиденче катында Идрис галәйһиссәлам белән күрешүе хакында телгә алына. Күкнең дүртенче каты урталыкны аңлата – аның өстендә һәм астында тагын өчәр күк бар. Пәйгамбәрләрнең икесе әле дә булса исән дип санала, һәм алар күкләрдә яшиләр: болар – Гайсә (икенче кат күктә) һәм Идрис (дүртенче кат күктә).

Идрис галәйһиссәлам Шис галәйһиссәлам нәселеннән, ә Шис галәйһиссәлам исә – Адәм галәйһиссәламнең улы. Идрис галәйһиссәламне Аллаһы Тәгалә утка табынган Кабил улларына пәйгамбәр сыйфатында җибәрә. Ул аларга башта Шис галәйһиссәламгә иңдерелгән изге язмаларны укый, ә аннары Раббыбыз аңа Үзе җибәргән, ягъни 30 төргәккә язылган Аллаһы сүзләрен җиткерә. Раббыбыз иңдергән язмаларны Идрис галәйһиссәлам үз куллары белән язып бара, шул рәвешчә ул Адәм галәйһиссәламнән соң язар өчен кулына каләм алган беренче кеше була. Шуңа да карамастан, Кабил улларыннан Идрис галәйһиссәламгә бары берничәсе генә иман китерә.

Беренче тегүче, каләм иясе, корал уйлап табучы...

Хәер, Идрис галәйһиссәлам ул чордагы кешеләр тормышының башка өлкәләрендә дә беренчеләрдән булган һәм бик күп һөнәрләр уйлап тапкан. Идрис галәйһиссәлам турында сүз барганда, хәтергә беренче булып тегүчелек һөнәре килеп басуы юкка гына түгел. Әйе, ул кешелек тарихында беренчеләрдән булып энә һәм җеп ярдәмендә киемнәр тегә башлаган. Аңа кадәр кешеләр хайваннарны аулап, аның тиресен киеп йөргәннәр, ә Идрис галәйһиссәлам нигезләгән тегүчелек һөнәре хәзер күлмәк, чалбар һәм камзол киеп йөрергә мөмкинлек биргән.

Игътибар итегез: борынгы кешеләр, тәннәрен каплар өчен, кыргый җәнлекләрне аулап йөреп, үзләрен куркыныч астына куйганнар. Чакрымнарча озынлыктагы тукымалар җитештерүче хәзерге эрләү-туку эшләнмәләре сәнәгате кулланучыларга уңайлы, җылы һәм җиңел киемнәрнең киң төрләрен тәкъдим итә. Әмма, кызганыч ки, хатын-кызлар кыска һәм тәнгә сыланып торган киемнәрне өстен күрә, ә ир-атларның исә хатыннары, кызлары һәм сеңелләре ялангач йөргәнгә исләре китми, хәтта ки алар бу күренешне танырга теләмиләр дә.

Идрис галәйһиссәлам шулай ук беренче булып язу уйлап тапкан, математик исәпне башлап җибәргән, астрономик күренешләр белән кызыксынган һәм үлчәү исәбен куллана башлаган. Аллаһының рәхмәте белән, шулай ук үткен акылы, күзәтүчәнлеге һәм зирәклеге сәбәпле, ул медицина һәм башка күп кенә фәннәр буенча да белемнәргә ия булган, ул бу фәннәргә кавемдәшләрен дә өйрәткән, хәтта кылычлар, уклар һәм сөңгеләр кебек кораллар да уйлап тапкан. Әмма Идрис галәйһиссәламнең иң күркәм сыйфаты – ул Аллаһыга гыйбадәт кылуда бик зур тырышлык куюы.

… һәм гыйбадәттә кешеләр арасында иң тырыш кеше

Бер риваятьтә әйтелгәнчә, Идрис галәйһиссәламнең Яралтучысына төн дәвамында таңга кадәр гыйбадәт кылган һәм төргәккә язылган язмаларны укыган. Ул шулкадәр гыйбадәт кылырга яраткан ки, бу гамәлне ул барлык башка кешеләр эшләгәнгә караганга да күбрәк башкарган. Фәрештәләр аның озак вакыт гыйбадәттә булуына таң калганнар һәм бу сыйфаты өчен аны бик нык яратканнар.

Шуны әйтергә кирәк, пәйгамбәрләрнең генә изге сыйфатлары күккә ашып калмый, калган башка кешеләрнең дә ихлас инанулары аларны шулай ук Аллаһы Тәгаләгә якынайта:

مَن كَانَ يُرِيدُ الْعِزَّةَ فَلِلَّهِ الْعِزَّةُ جَمِيعًا ۚ إِلَيْهِ يَصْعَدُ الْكَلِمُ الطَّيِّبُ وَالْعَمَلُ الصَّالِحُ يَرْفَعُهُ ۚ وَالَّذِينَ يَمْكُرُونَ السَّيِّئَاتِ لَهُمْ عَذَابٌ شَدِيدٌ ۖ وَمَكْرُ أُولَٰئِكَ هُوَ يَبُورُ

«Кем дә кем бөеклек (көч һәм шәрәф) теләсә, (һәрнәрсәгә көче җиткән Аллаһка итагать итсен,) бөеклек тулысынча Аллаһныкы гына. Күркәм сүзләр Аңа ирешә. (Намаз, ураза, хаҗ, зәкят кебек) Изге гамәл исә, аны ул (тәүхид кәлимәсе) күтәрә. Әмма (Исламга каршы) начарлыклар корган кешеләр – аларга каты газап. Аларның тозагы бозылачак (һәм иртәме-соңмы бушка чыгачак)» (Фатыйр 35:10).

Аллаһыга ирешүче изге гамәлләрнең канатлары булып тәсбихәт тора. Әйтелгән изге сүзләребез күкләргә без кылган изге гамәлләрне юнәлтәләр, һәм фәрештәләр бу хакта беләләр. Шулай итеп, без никадәр күбрәк Аллаһы Тәгаләне зикер кылсак, күк әһелләре безне шулкадәр яхшырак белер, һәм шул рәвешчә алар безне ныграк яратырлар.

«Миңа үлемне һәм Җәһәннәмне күрсәт»

Аллаһы Тәгалә Идрис галәйһиссәлам турында болай ди:

وَرَفَعْنَاهُ مَكَانًا عَلِيًّا

«Без аны (пәйгамбәрлек кебек) өстен бер урынга күтәрдек)». (Мәрьям 19:57). Югарыда билгеләп үтелгәнчә, Идрис галәйһиссәламнең күккә ашуы турында күпләгән риваятьләр бар. Шуларның берсе буенча, “югары” дигәндә Җәннәт күздә тотыла. Ә “Рухуль-Бәян” тәфсирендә түбәндәгеләр хәбәр ителә. Фәрештәләр Идрис галәйһиссәламнең исәпсез-хисапсыз гыйбадәтләреннән гаҗәпкә калганнар. Газраил галәйһиссәлам үзе Яралтучыдан Идрис галәйһиссәламнең дусты булырга рөхсәт сорый һәм ул моңа ирешә. Аларның дуслыгы ныгыгач, Газраил галәйһиссәлам Идрис галәйһиссәламгә болай ди:

– Мин – үлем фәрештәсе Газраил. Мин сине күрергә килдем. Син Аллаһыга күп гыйбадәт кылдың, мин сине Аллаһы ризалыгы өчен сөйдем һәм синең дустың һәм кардәшең булырга теләдем. Әгәр синең миңа үтенечең бар икән, әйт, мин аны үтим.

Идрис галәйһиссәлам көтмәгәндә генә үлем ачысын татып карыйсы килү турында әйтә. Газраил галәйһиссәлам Идрис галәйһиссәламнең көтелмәгән мондый теләге буенча бик тә гаҗәпкә кала һәм болай ди:

– И, Идрис! Мин моны үз теләгем белән генә башкара алмыйм, синең үлем мизгелең әле җитмәгән.

– И, Газраил! Әгәр син әзер булсаң, ул шулай булсын да. Миңа тагын мең ел яшәргә язылган булса да минем җанымны ал. Әгәр миңа озын гомер тәкъдир кылынган икән, Аллаһы мине кабаттан терелтечәк.

– И, Идрис! Мин бу эшне Раббыбызның рөхсәтеннән башка эшли алмыйм.

Аннары Идрис галәйһиссәлам Аллаһыга дога белән мөрәҗәгать итә һәм Аннан үлем турында сорый. Аллаһы – барысын да Белүче Зат, һәм Ул Идрис галәйһиссәламнең хакыйкый теләге турында белә һәм үлем фәрештәсенә рөхсәт бирә. Газраил галәйһиссәлам Идрис галәйһиссәламнең җанын алганда аңа 60 яшь була. Үлгәннән соң терелгән Идристән Газраил галәйһиссәлам сорый:

– Ничек сиңа үлем?

– Аның турында сөйләгәннәр белән чагыштырганда, ул бик катлаулы һәм авыр әйбер.

Фәрештәнең һәм Пәйгамбәрнең дуслыгы дәвам итә. Идрис галәйһиссәлам янә үзенең дустына үтенеч белән мөрәҗәгать итә – Җәһәннәмне күрсәтергә. Аллаһыдан рөхсәт алып, Газраил галәйһиссәлам Идрис галәйһиссәламне Җәһәннәмнең төрле дәрәҗәләре буенча йөртә, һәм аңа гөнаһ әһелләренә карата кулланыла торган җәзалар күрсәтелә. Тәмугъның барлык җиде дәрәҗәсен күреп, Идрис галәйһиссәлам Аллаһының яклавы астында була һәм тәмугътан кайтарыла. 

Җәннәттән китәсе килми

Әмма Идрис галәйһиссәламнең Фәрештәгә тагын бер үтенече кала: “И, минем дустым! Минем Җәннәтне күрәсем килә”. Раббыбыз аларга бу эшкә дә рөхсәт бирә. Җәннәтнең сигезенче дәрәҗәсен күреп, Газраил галәйһиссәлам болай дигән:

– Киттек, кире әйләнеп кайтырга вакыт җитте.

Әмма Пәйгамбәр галәйһиссәлам Җәннәтне ташлап китәргә теләмәгән. Шуннан соң Җәннәтне саклаучы Ридван аңа мөрәҗәгать иткән:

– И, Аллаһының пәйгамбәре! Син Җәннәттән чыгарга теләмисең, ләкин синең монда калу өчен вакытың җитмәгән әле. Җәннәткә керү өчен, вафат булырга, ә аннары кабаттан терелергә кирәк.

Идрис галәйһиссәлам җавап биргән:

– Әйе, барысы да дөрес. Безнең Раббыбыз әйтә: “Һәрбер җан үлем ачысын татыр”, һәм мин үлем ачысын татыдым инде. Шулай ук безнең Раббыбыз әйтә: “Сезнең һәрберегез аңа (Җәһәннәмгә) керер”, һәм мин анда булдым инде. Аллаһы әйтә: “Һәм алар аннан (Җәннәттән) чыкмаслар”. Ул чагында сез мине моннан ничек чыгарырга телисез?

Шулай итеп, Аллаһы Тәгалә аларга хәбәр бирә:

– Ул Җәннәткә минем рөхсәт белән керде, һәм ул монда Минем боерык белән калсын да. Теләгән җиренә барсын, җаны теләгәнне эшләсен.

Фикер йөртүче кешеләр өчен ачык ки, Идрис галәйһиссәлам белән булган хәлләр, һичшиксез, безнең барыбызга да киләчәк. Әмма бу вакыйгаларны – үлемебезне, каберне һәм Кыямәт көнен без нинди әзерлек белән каршы алырбыз? Дөнья мәшәкатьләре кеше өчен төп әйбер түгел, нәкъ менә кабаттан кубарылу һәм аннары үз гамәлләрең өчен хисап бирү – иң мөһиме. Чөнки фани дөнья үтә дә китә, һәм Мәңгелек тормыш башлана. Барыр юлыбыз озын, ә йөгебез авыр. Үзенең бер хәдисендә Аллаһы илчесе салләллаһу галәйһи вә сәлләм болай дигән: “Әгәр сез мин белгәннәрне белсәгез, аз көләр, күп елар идегез”. Кыямәт көне, җыелу, кубарылу, гамәлләр үлчәүгә куелу һәм Сират күпере турында бөтен кешеләрдән дә күбрәк белүче Мөхәммәд Мостафа салләллаһу галәйһи вә сәлләм безгә шулай дип әйтә. Аллаһы Тәгалә безнең калебләребезне йомшартса иде һәм алда торган сәфәр авырлыкларында җиңеллекләр сорап Аңа догалар белән теләкләребезне җиткерүне насыйп әйләсә иде. Кем белә, бәлки, Аллаһыны ихлас сөюдән һәм Аның рәхмәтенә өмет итүдән тамган бер күз яше безнең күңелебезне пакьләр һәм Аллаһы Тәгалә Үзенең бөек Ярлыкавын бүләк итүенә бер сәбәп булыр?