Мөхтәрәм укучылар, кадерле дин кардәшләр!
Сезнең игътибарыгызга Татарстан мөфтие Камил хәзрәт Сәмигуллинның яңа мәкаләләре циклын бастыра башладык. Мәкаләләр «Кыйссаларда гыйбрәт бар...» дигән исем астында чыгып, Изге Коръән сюжетларыннан, шулай ук бөек пәйгамбәрләребез һәм күренекле дин кардәшләребезнең гаҗәеп тормыш юлыннан алынган, барлык мөселманнар өчен дә гыйбрәтле булган кыйссалардан гыйбарәт. Бу шәхесләрнең Аллаһы Тәгаләгә ярату белән сугарылган һәм Аңа ихластан хезмәт итүгә багышланган тормышларыннан алынган мисаллар фикерли белгән һәркемне уйланырга мәҗбүр итәчәк... Рәхим итеп укыгыз!
"Кыйссаларда гыйбрәт бар..."
Беренче кыйсса. ЙОСЫФ (галәйһиссәлам)
Икенче кыйсса. НУХ (галәйһиссәлам)
Өченче кыйсса. МУСА (галәйһиссәлам)
Дүртенче кыйсса. ИБРАҺИМ (галәйһиссәлам)
Бишенче кыйсса. ЮНЫС (галәйһиссәлам)
Алтынчы кыйсса. ӘЙҮБ (галәйһиссәлам)
Җиденче кыйсса. ГОЗӘЕР (галәйһиссәлам)
Сигезенче кыйсса. ИДРИС (галәйһиссәлам)
Тугызынчы кыйсса. МУСА һәм ХОЗЫР (галәйһимәссәлам)
Унынчы кыйсса. БӘЛГАМ ИБНЕ БАГУРА
Унберенче кыйсса. СӨЛӘЙМАН (галәйһиссәлам)
Уникенче кыйсса. “ТАУ КУЫШЫ КЕШЕЛӘРЕ”
Унөченче нәсихәт. “ҺАБИЛ БЕЛӘН КАБИЛ”
Унбишенче кыйсса. “КЫЯМӘТ КӨНЕНДӘ ӨЧ КЕШЕ АЛДЫНДА БЕРЕНЧЕ БУЛЫП ТӘМҮГЪ УТЫ КУБАРЫЛЫР. КЕМНӘР АЛАР?”
Уналтынчы кыйсса. “АЛЛАҺЫ РИЗАЛЫГЫ ӨЧЕН ЭШЛӘНГӘН ГАМӘЛ”
Унҗиденче кыйсса. "ПӘЙГАМБӘРЕБЕЗ ﷺ НЕ НИЧЕК СИХЕРЛӘГӘННӘР"
Унсигезенче кыйсса. "САЛӘБӘНЕҢ ҺӘЛАКАТЕ"
Мөселман Бер Аллаһының гына колы һәм бары тик үз хисләре, теләкләре һәм нәфсенә генә хуҗа булырга тиеш. Ә кешенең йөрәген саранлыктан һәм тәкәбберлектән нәрсә азат итә ала? Аның калебен шәфкатьлелек белән нәрсә тутырыра? Әлбәттә, зәкәт. Исламның шушы баганасын үтәгәндә, адәм баласы үзенең күңелен пакъләп кына калмый, байлык һәм хакимлек алдында түбәнсенү һәм буйсынудан да коткара. Раббыбызның әмерләрен инкарь итүчеләрне исә Пәйгамбәребез ﷺ чорында яшәгән Саләбәнеке шикелле язмыш көтә.
Хәерчелек – түгел кимчелек
Саләбә ибне Хатыйб әл-Әнсари бик тәкъвалы кеше булган. Үзенең күп вакытын ул гыйбадәт кылуга багышлый торган була. Пәйгамбәребез ﷺ дә Саләбәнең ихласлык белән һәм күңел биреп, җиренә җиткереп намаз укуларын күреп торган. Шуңа аның берзаман намаз укып бетерүгә үк мәчеттән мөнәфикъларча ашыгып чыгып китә башлавына бик аптыраган һәм моның сәбәпләрен үзеннән сораган.
- Йә Аллаһның Рәсүле, − дигән Саләбә. – Мин шундый фәкыйрьлек һәм мохтаҗлыкта яшим ки, минем өстемдәге киемемнән башкасы юк. Шуңа күрә без хатыным белән бер киемне чиратлашып киябез. Намазымны укыгач, мин шундук өйгә кайтырга ашыгам - хатыным да намазын кичектермичә укысын өчен, киемемне аңа бирәм. Безнең өчен Аллаһыдан сорап дога кылсаңчы, Ул безгә мал биреп, хәерчелек һәм мохтаҗлыктан коткарса иде, − дигән.
Саләбәнең бу сүзләреннән соң Аллаһының Рәсүле ﷺ аңа болай дип җавап бирә:
- Кайгы сиңа, йә Саләбә! Малы әз булып та, Аллаһка шөкер итүче, зур малларга ия булып, шөкер итмәүчедән яхшырак.
Заяга әйтелгән нәсихәтләр
Әмма Саләбә үҗәтлек күрсәтеп, Пәйгамбәрдән ﷺ барыбер байлык сорап дога кылуны үтенеп сорый. ”Синең Аллаһның Расүленә ошыйсың килмимени? Җанымның Хуҗасы булган Зат белән ант итәм, әгәр алтын һәм көмештән торган таулар минеке булуын теләсәм, алар артымнан ияреп үк йөрер иде. Ләкин мин беләм ки, дөньяви тормышка хуҗа булганнарга ахирәттә өлеш калмас”.
Кызганыч, бу нәсихәтләр заяга әйтелә – Саләбә аларга колак салмый, калебе шушы хакыйкатьне кабул итәр өчен ачыла алмый, һәм ул байлыкка ирешү юлында үзсүзлелек күрсәтә. Аллаһ Рәсүленең ﷺ исә акылы да, күңеле дә бу байлыкның Саләбә өчен зарарлы булуын, аны һәлакәткә китерәчәген яхшы белгән. Әмма кисәтүләргә карамастан, Саләбә аңа ант итә:
- Йә Аллаһның Рәсүле! Сине хак пәйгамбәр итеп җибәргән Аллаһ белән ант итәм, әгәр Аллаһыдан минем өчен байлык сорасаң, мин аның бер өлешен, һичшиксез, мохтаҗларга таратачакмын!
Шулвакыт Аллаһның илчесе ﷺ кулларын күтәреп өч тапкыр доганы кабатлап әйтә: “Йә Раббым! Саләбәгә Үзеңнең рәхмәтеңне бир!”.
Бай булса да, хәерче
Доганы кабул итеп, Аллаһы Тәгалә Саләбәгә муллык насыйп итә. Саләбә берничә сарык һәм тәкә сатып алып, алар үрчи башлаган. Тора-бара сарыклары шулкадәр күбәйгән ки, хәтта Мәдинәнең урамнары бу көтүләр өчен тар булган. Шуңа күрә Саләбә көтүләрен Мәдинәдән читтәрәк үзәннәргә алып киткән һәм... Пәйгамбәребез ﷺ мәчетеннән ерагаерга мәҗбүр булган. Элек ул Аллаһ Рәсүле имамлыгында көненә биш намаз укыган булса, хәзер исә җәмәгать белән бары тик өйлә һәм икенде намазларын гына башкарган.
Саләбәнең байлыгы көннән-көн арткан. Хәзер инде тигезлек һәм калкулыклар да аның көтүләре белән тулган. Шуңа күрә Саләбә аларны ераграк җәйләүләргә куарга мәҗбүр булган. Бу сәбәптән ул инде җомга намазларын да калдыра башлаган. Тора-бара Саләбә бөтенләй мәчеттән ерагайган. Матди яктан бик баеса да, рухи яктан ул мескенләгән. Элек мәчеттән чыкмаган кош инде мәчеткә юлны оныткан.
- Саләбәгә кайгы! Кайгы! – Аллаһының Рәсүле ﷺ сәхабәләреннән Саләбәнең хәлләре турында сораган саен шулай дип әйтә торган булган.
Саләбәгә кайгы!
Саләбә муллыгын үрчеткән арада, Пәйгамбәргә ﷺ Коръән аятьләре иңү дәвам иткән. Сәхәбәләр Рәсүлебез ﷺ тирәсенә җыелып, Аллаһның әмерләрен тыңлаган һәм аларны шундук тормышка ашырырга ашыккан. Мәсәлән, зәкәт турында киләсе аять иңгән:
خُذْ مِنْ أَمْوَالِهِمْ صَدَقَةً تُطَهِّرُهُمْ وَتُزَكِّيهِم بِهَا
Мәгънәсе: “(Рәсүлем! Зәкят бирергә тиеш булган мөселманнарның) Малларыннан аларны (гөнаһ керләреннән) пакьли һәм арындыра торган сәдака ал. Һәм аларга дога кыл. Һичшиксез, синең догаң – алар өчен бер тынычлану. Аллаһ – Ишетүче, Белүче” («Тәүбә» 9/103). Шушы аять иңгәч, Аллаһның Рәсүле ﷺ сәхабәләре арасыннан зәкәт җыючыларны билгели. Кая гына килеп кермәсеннәр, аларны һәр йортта ачык йөз белән каршылап, зәкәтне түли торган булганнар. Сәхабәләр Саләбәгә дә киләләр. Пәйгамбәрнең ﷺ зәкәт турындагы хатын ул дорфа кабул итә. Зур байлыкларга ия булып, шуның 1/40 өлешен зәкәт итеп кайтаруны Саләбә гаделсезлек дип саный. Мөхәммәдтән ﷺ һәм аның дусларыннан, мәчеттән һәм рухи кыйммәтләрдән ераклашып, аңа зәкәт тә күтәрә алмастай авырлык булып тоела иде. Зәкәт җыючыларга ул болай дигән:
- Сез миннән таләп иткән нәрсәләр җизьяга охшаган. Китегез, мин уйлап карармын!
Нинди кабахәт сүзләр! Саләбә ниләр турында уйларга җыенган?! Хәерче була торып, Мөхәммәдтән ﷺ муллык турында дога кылырга сораучы ул түгел идеңме соң? Әллә Аллаһ Рәсүленә ﷺ мескен һәм мохтаҗларга ярдәм итәргә ант бирүче Саләбә түгел идеме? Инде хәзер, Пәйгамбәрнең ﷺ догасы бәрәкәте бәрабәренә баеп, үзәннәр һәм җәйләүләр көтүләрен сыйдыра алмый башлагач, санап бетергесез байлыкларга хуҗа булгач, Саләбә китергән вәгъдәсен оныткан да, “уйлап карармын” ди. Аллаһы Тәгалә Үзе бөек аятен иңдерә, Пәйгамбәр ﷺ аңа сәламен һәм вәкилләрен җибәрә! Саләбәгә буйсынасы иде дә бит, малыннан кирәкле өлешне чыгарып, аны ярлыларга һәм мохтаҗларга бирәсе иде. Әмма калебе йомык булганга, Аллаһы Тәгалә тагын бер аять иңдерә. Ул Саләбәнең һәлакәте турында була. Коръәндә болай диелә:
وَمِنْهُم مَّنْ عَاهَدَ اللَّهَ لَئِنْ آتَانَا مِن فَضْلِهِ لَنَصَّدَّقَنَّ وَلَنَكُونَنَّ مِنَ الصَّالِحِينَ
فَلَمَّا آتَاهُم مِّن فَضْلِهِ بَخِلُوا بِهِ وَتَوَلَّوا وَّهُم مُّعْرِضُونَ
Мәгънәсе: “Алар арасында: “Әгәр Аллаһ Үзенең фазылыннан безгә (күп мал) бирсә, әлбәттә, садака (вә зәкят) бирербез һәм, һичшиксез, (туганлык җепләрен саклап, хаҗга барып һәм Аллаһ юлында ярдәм итеп,) игелек ияләреннән булачакбыз”, – дип Аллаһка вәгъдә бирүчеләр бар. Ләкин Ул аларга Үз фазылыннан (байлык) биргәч, алар (сүзләрендә тормыйча,) саранландылар (һәм Аллаһның хакын бирмәделәр), (Аллаһның әмерен) кире каккан хәлдә йөз чөерделәр” (“Тәүбә”, 9/75, 76).
Сәхабәләрен Саләбәдән буш кул белән кайтканнарын күргәч, Пәйгамбәр ﷺ барын да аңлап ала һәм ике генә сүз әйтә: “Саләбәгә кайгы!”
“Зәкәтеңне кабул итмим”
Саләбәгә бу куркыныч аять турында җиткерәләр. Хатасын аңлап алып, ул шул ук мизгелдә мөлкәтеннән кирәкле өлештән дә арттырып зәкәтен бүлеп чыгара һәм аны тапшыру өчен Пәйгамбәргә ﷺ таба юл тота. Әмма Рәсүлнең ﷺ җавабы каты була: “Раббым синнән зәкәтне кабул итмәскә кушты”. Шуннан соң гомеренең соңгы көненә кадәр Пәйгамбәр ﷺ Саләбәнең зәкәтен кабул итми. Хәтта аның үлеменнән соң да, хәлиф булып Әбү Бекер (радыйаллаһү ганһү) торганда, Саләбәнең зәкәте кабул ителми. Соңыннан хәлиф булып Гомәр (радыйаллаһү ганһү) хезмәт итә. Өметен өзмичә Саләбә аның янына да килеп карый, ләкин ул да Саләбәне кире борып җибәрә. Ә Госман (радыйаллаһү ганһү) чорында Саләбә турында бөтенләй оныталар...
Коръәндә әйтелә:
وَلَا يَحْسَبَنَّ الَّذِينَ يَبْخَلُونَ بِمَا آتَاهُمُ اللَّهُ مِن فَضْلِهِ هُوَ خَيْرًا لَّهُم بَلْ هُوَ شَرٌّ لَّهُمْ سَيُطَوَّقُونَ مَا بَخِلُوا بِهِ يَوْمَ الْقِيَامَةِ وَلِلَّهِ مِيرَاثُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَاللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِيرٌ
Мәгънәсе: “Аллаһның фазылыннан бирелгән нәрсәдә (зәкят һәм садакага каршы булып,) саранлык күрсәтүчеләр моны үзләре өчен яхшырак дип санамасын. Киресенчә, бу алар өчен начаррак. Саранланып кызганган нәрсәләре Кыямәт көнендә (елан кебек) аларның муеннарына уралачак. Күкләрнең һәм җирнең мирасы – Аллаһныкы гына. Аллаһ сезнең ни кылганнарыгыздан хәбәрдар” (Әлү Гыймран 3/180).
Саләбә юк, ә Ислам бар
Хәзер Саләбә һәм аның байлыгының эзе дә юк, ә Ислам бүгенге көнгәчә бар. Аның мөлкәтеннән башка да динебез безнең көнгәчә яши бирә һәм Кыямәт көненә кадәр булачак, чөнки Исламның Хуҗасы – Аллаһ Үзе. Раббыбыз да, динебез дә беркемнең зәкәтенә мохтаҗ түгел. Әмма без үзебез зәкәт чыгаруга мохтаҗбыз. Бу Аллаһы Тәгалә безгә биргән нигъмәтләр һәм байлыклар өчен шөкер итү юлы. Кылган гөнаһларыбыздан арыныр өчен дә без Аллаһ юлында малыбызны сарыф итүдә ихтыяҗыбыз бар. Бүген дә, Пәйгамбәребез ﷺ чорларындагы шикелле үк, безнең арада Аллаһыга бай булсалар, мохтаҗларга ярдәм күрсәтү турында антлар бирә торган кешеләр бар. Әмма милеге арткач, алар биргән сүзләрендә тормый. Алар да Саләбә кебек түгелмени? Малга өметләнү һәм таяну – зур ахмаклык. Карун да, Нәмрүд та, Саләбә дә үз байлыкларына ышанып, күптән гүр белән кушылган, тарихта исемнәре гыйбрәт өчен генә калган. Раббыбыз безне Үзенә рәхмәтсезлек күрсәтүдән сакласын һәм безнең ахырыбызны хәерле кылсын.
Дәвамы бар...
Камил хәзрәт Сәмигуллин
