خُطْبَةُ عِيدِ الاَضْحَى
الْخُطْبَةُ الْاُولَى
اَللَّـهُ اَكْبَرُ اَللَّـهُ اَكْبَرُ لآَ اِلَهَ اِلاَّ اللَّـهُ اَللَّـهُ اَكْبَرُ اَللَّـهُ اَكْبَرُ وَلِلَّـهِ الْحَمْدُ. سُبْحَانَ مَنْ تَقَدَّسَ ذَاتُهُ عَنِ الشِّرْكِ وَالزَّوَالِ وَنَطَقَتِ الاَدِلَّةُ بِاَوْصَافِهِ الْجَلاَلِ وَالْجَمَالِ.
اَللَّـهُ اَكْبَرُ اَللَّـهُ اَكْبَرُ لآَ اِلَهَ اِلاَّ اللَّـهُ اَللَّـهُ اَكْبَرُ اَللَّـهُ اَكْبَرُ وَلِلَّـهِ الْحَمْدُ. سُبْحَانَ مَنْ تَحَيَّرَ فِي كُنْهِ ذَاتِهِ الْعُقُولُ وَالاَفْهَامُ وَعَجَزَ عَنْ اِدْرَاكِ صِفَاتِهِ الرَّاسِخُونَ الْاَعْلَامُ.
اَللَّـهُ اَكْبَرُ اَللَّـهُ اَكْبَرُ لآَ اِلَهَ اِلاَّ اللَّـهُ اَللَّـهُ اَكْبَرُ اَللَّـهُ اَكْبَرُ وَلِلَّـهِ الْحَمْدُ. سُبْحَانَ مَنْ اَكْرَمَ عِبَادَهُ الْمُؤْمِنِينَ بِالشُّهُورِ وَالْاَيَّامِ وَاَوْجَبَ فِي هَذِهِ الْاَيَّامِ عَلَى الْاَغْنِيَآءِ الْحَجَّ وَالطَّوَافَ بِالْبَيْتِ الْمُكَرَّمِ عِنْدَ الْكَبِيرِ الْمُتَعَالِ.
اَللَّـهُ اَكْبَرُ اَللَّـهُ اَكْبَرُ لآَ اِلَهَ اِلاَّ اللَّـهُ اَللَّـهُ اَكْبَرُ اَللَّـهُ اَكْبَرُ وَلِلَّـهِ الْحَمْدُ. نَحْمَدُ اللَّـهَ الَّذِي لَمْ يَتَّخِذْ صَاحِبَةً وَلاَ وَلَدًا وَلَمْ يَكُنْ لَّهُ شَريكٌ فِي الْمُلْكِ وَلَمْ يَكُنْ لَّهُ وَلِيٌّ مِّنَ الذُّلِّ وَكَبِّرْهُ تَكْبِيرًا وَاَشْهَدُ اَنْ لَّآ اِلَهَ اِلاَّ اللَّـهُ وَحْدَهُ لاَ شَرِيكَ لَهُ وَاَشْهَدُ اَنَّ سَيِّدَنَا مُحَمَّدًا عَبْدُهُ وَرَسُولُهُ شَفِيعُ الْعُصَاةِ فِي يَوْمِ الْجَزَآءِ بِاَمْرِ اللَّـهِ الْكَرِيمِ الْمُتَعَالِ.
صَلَّى اللَّـهُ تَعَالَى وَسَلَّمَ عَلَيْهِ وَعَلَى ءَالِهِ وَاَصْحَابِهِ الْمَوْصُوفِينَ بِاَحْسَنِ الْاَخْلَاقِ وَاَطْيَبِ الْاَحْوَالِ.
يَآ اَيُّهَ النَّاسُ. اِعْلَمُوا اَنَّ يَوْمَكُمْ هَذَا يَوْمٌ شَرِيفٌ وَعِيدٌ لَّطِيفٌ لِّلْخَوَآصِّ وَالْعَوَآمِّ يَوْمٌ عَظِيمٌ قَدَرُهُ لِلْاَنَامِ، عَظِّمُوا هَذَا الْيَوْمَ بِالْاِنْعَامِ وَالْاِحْسَانِ وَاِيْصَالِ الْاَرْحَامِ. اِنَّ اللَّـهَ تَبَارَكَ وَتَعَالَى اَوْجَبَ عَلَيْنَا النَّحْرَ بِقَوْلِهِ وَانْحَرْ، وَاَمَرَ خَلِيلَهُ بِذَبْحِ وَلَدِهِ الْاَشْهَرِ وَاُفْدِيَ بِكَبَشٍ مِّنَ الْجَنَّةِ بِوَاسِطَةِ الْمَلَكِ الْمُقَرَّبِ وَلاَ يَجِبُ عَلَى الْفَقِيرِ عَلَى الْقَوْلِ الْمُعْتَبَرِ الْبُدْنَةُ عَنْ سَبْعَةٍ وَالضَّأْنُ وَالْمَعْزُ عَنْ وَاحِدٍ مُجْزِأَةٌ وَلاَ يَجُوزُ الْعَجْفَآءُ وَالْعَرْجَآءُ وَمَقْطُوعَةُ الْاُذُنِ وَالْاِلْيَةِ وَالَّذِي لاَ يَمْشِي عَلَى الْمَنْسَكِ عِنْدَ الْمَذْهَبِ الْمُعْتَبَرِ.
ضَحُّوا عَنْ اَطْيَبِ اَمْوَالِكُمْ وَعَظِّمُوهَا امْتِثَالاً لِّاَمْرِ رَسُولِ اللَّـهِ كَمَا قَالَ رَسُولُ اللَّـهِ صَلَّى اللَّـهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: عَظِّمُوا ضَحَايَاكُمْ فَاِنَّهَا عَلَى الصِّرَاطِ مَطَايَاكُمْ. وَاِنَّ اللَّـهَ تَعَالَى اَوْجَبَ عَلَيْنَا تَكْبِيرَ التَّشْرِيقِ عَقِبَ الْفَرْضِ مِنْ فَجْرِ يَوْمِ عَرَفَةَ اِلَى ءَاخِرِ اَيَّامِ التَّشْرِيقِ بِقَوْلِهِ تَعَالَى: وَاذْكُرُوا اللَّـهَ فِي اَيَّامٍ مَّعْدُودَاتٍ. اَعُوذُ بِاللَّـهِ مِنَ الشَّيْطَانِ الرَّجِيمِ، بِسْمِ اللَّـهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ: يَآ اَيُّهَ الَّذِينَ ءَامَنُوا اتَّقُوا اللَّـهَ وَلْتَنْظُرْ نَفْسٌ مَّا قَدَّمَتْ لِغَدٍ وَاتَّقُوا اللَّـهَ اِنَّ اللَّـهَ خَبِيرٌ بِمَا تَعْمَلُونَ.
بَارَكَ اللَّـهُ لَنَا وَلَكُمْ فِي الْقُرْءَانِ الْعَظِيمِ وَنَفَعَنَا وَاِيَّاكُمْ بِالْاَيَاتِ وَالذِّكْرِ الْحَكِيمِ وَاَسْتَغْفِرُ اللَّـهَ الْغَفَّارَ لِي وَلَكُمْ وَلِسَآئِرِ جَمَاعَةِ الْمُسْلِمِينَ الْحَاضِرِينَ اَجْمَعِينَ اِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِيمُ الْجَوَادُ الْكَرِيمُ السَّمِيعُ الْعَلِيمُ.
الْخُطْبَةُ الثَّانِيَةُ
اَلْحَمْدُ لِلَّـهِ نَحْمَدُهُ وَنَسْتَعِينُهُ وَنَسْتَغْفِرُهُ وَنُؤْمِنُ بِهِ وَنَتَوَكَّلُ عَلَيْهِ وَنَعُوذُ بِاللَّـهِ مِنْ شُرُورِ اَنْفُسِنَا وَمِنْ سَيِّئَاتِ اَعْمَالِنَا مَنْ يَهْدِهِ اللَّـهُ فَلاَ مُضِلَّ لَهُ وَمَنْ يُضْلِلْهُ فَلاَ هَادِيَ لَهُ وَاَشْهَدُ اَنْ لَّآ اِلَهَ اِلاَّ اللَّـهُ وَحْدَهُ لاَ شَرِيكَ لَهُ وَاَشْهَدُ اَنَّ مُحَمَّدًا عَبْدُهُ وَرَسُولُهُ.
اِنَّ اللَّـهَ وَمَلَآئِكَتَهُ يُصَلُّونَ عَلَى النَّبِيِّ. يَآ اَيُّهَا الَّذِينَ ءَامَنُوا صَلُّوا عَلَيْهِ وَسَلِّمُوا تَسْلِيمًا.
اَللَّـهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَعَلَى ءَالِ مُحَمَّدٍ بِعَدَدِ مَنْ صَلَّى وَصَامَ.
اَللَّـهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَعَلَى ءَالِ مُحَمَّدٍ بِعَدَدِ مَنْ قَعَدَ وَقَامَ.
صَلِّ وَسَلِّمْ عَلَيْهِ وَعَلَى جَمِيعِ الْاَنْبِيَآءِ وَالْمُرْسَلِينَ وَعَلَى مَلَآئِكَتِكَ الْمُقَرَّبِينَ وَعَلَى اَهْلِ طَاعَتِكَ اَجْمَعِينَ مِنْ اَهْلِ السَّمَاوَاتِ وَالْاَرَضِينَ وَارْحَمْنَا وَاحْشُرْنَا مَعَهُمْ بِرَحْمَتِكَ يَآ اَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ.
اَللَّـهُمَّ اغْفِرْ لِلْمُؤْمِنِينَ وَالْمُؤْمِنَاتِ وَالْمُسْلِمِينَ وَالْمُسْلِمَاتِ الْاَحْيَآءِ مِنْهُمْ وَالْاَمْوَاتِ اِنَّكَ اَنْتَ مُجِيبُ الدَّعَوَاتِ وَمُنْزِلُ الْبَرَكَاتِ وَرَافِعُ الدَّرَجَاتِ وَقَاضِيُ الْحَاجَاتِ بِرَحْمَتِكَ يَآ اَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ.
اَللَّـهُمَّ ارْحَمِ الْخُلَفَآءَ الرَّاشِدِينَ وَالْاُمَرَآءَ الْمَاضِينَ الَّذِينَ قَضَوْا بِالْحَقِّ وَكَانُوا يَعْدِلُونَ.
اَللَّـهُمَّ انْصُرْ مَنْ نَصَرَ الدِّينَ وَاهْدِ مَنْ خَذَلَ الدِّينَ.
عِبَادَ اللَّـهِ، اِنَّ اللَّـهَ يَاْمُرُ بِالْعَدْلِ وَالْاِحْسَانِ وَاِيتَآءِ ذِي الْقُرْبَى وَيَنْهَى عَنِ الْفَحْشَآءِ وَالْمُنْكَرِ وَالْبَغْيِ يَعِظُكُمْ لَعَلَّكُمْ تَذَكَّرُونَ.
اُذْكُرُوا اللَّـهُ الْعَلِيَّ الْعَظِيمَ الْحَيَّ الْقَيُّومَ يَذْكُرْكُمْ وَاشْكُرُوهُ يَزِدْكُمْ وَاسْتَغْفِرُوهُ يَغْفِرْ لَكُمْ وَلَذِكْرُ اللَّـهِ تَبَارَكَ وَتَعَالَى اَعْلَى وَاَوْلَى وَاَعَزُّ وَاَجَلُّ وَاَعْظَمُ وَاَتَمُّ وَاَكْبَرُ.
Корбан гаете хөтбәсенең укылышы
Беренче хөтбə
Аллааһү əкбəру, Аллааһү əкбəр. Лəə илəəһə иллəллааһү, үəллааһү əкбəр, Аллаһү əкбəр үə лиллəһил-хəмд. Сүбхəəнə мəң тəкаддəсə зəəтүһүү ганиш-ширки үəззəүəəл. Үə нəтакатил-əдиллəтү би əүсаафиһил-җəлəəли үəл-җəмəəл.
Аллааһү əкбəру, Аллааһү əкбəр. Лəə илəəһə иллəллааһү, үəллааһү əкбəр, үə лиллəһил-хəмд. Сүбхəəнə мəн тəхəййəра фии күнһи зəəтиһил-гукуулү үəл-əфһəəм, үə гәҗəзə гән идраки сыйфəəтиһир-раасихуунəл-əгълəəм.
Аллааһү əкбəру, Аллааһү əкбəр. Лəə илəəһə иллəллааһү, үəллааһү əкбəр, үə лиллəһил-хəмд. Сүбхəəнə мəн əкрамə гыйбəəдəһүл-мүэминиинə бишшүһүүри үəл-əййəəмил-фисааль. Үə əүҗəбə фии һəəзиһил-əййəəми галəл-əгънийəәəил-хəҗҗə үəт-таүəəфə бил-бəйтил-мүкəррами гыйндəл-кəбиирил-мүтəгәәль.
Аллааһү əкбəру, Аллааһү əкбəр. Лəə илəəһə иллəллааһү, үəллааһү əкбəр, үə лиллəһил-хəмд. Нəхмəдуллааһəл-лəзии лəм йəттəхыйз саахибəтəү-үə лəə үəлəдə, үə лəм йəкүллəһү шəриикүн фил-мүлки, үə лəм йəкүллəһү үəлиййүм-минəз-зүлли үə кəббирһү тəкбиираа. Үə əшһəдү əллəə илəəһə иллəллааһү үəхдəһүү лəə шəриикə лəһ. Үə əшһəдү əннə сəййидəнәə Мүхəммəдəн габдүһүү үə расүүлүһүү шəфиигуль-гусаати фии йəүмил-җəзәәи би əмриллəəһил-кəриимил-мүтəгәәль. Саллəллааһү тəгаалəə үə сəллəмə галəйһи үə галəə əəлиһии үə əсхəəбиһил-мəүсууфиинə би əхсəнил-əхълəəкый үə əтъйəбил-əхвəəл.
Əййүһəн-нəəс! Игълəмүү əннə йəүмəкүм һəəзəə йəүмүн шəриифү үə гыйидүл лəтыйифүл лил-хаүəəссый үəл-гаүəəмм. Йәүмүн газыйимүң кадруһүү лил-əнəəм. Газзыймүү һəəзəл йəүмə бил-ингәәми үəл-ихсəəни үə иисаалил-əрхəəм. Үə иннəллааһə тəбəəракə үə тәгаалə əүҗəбə галəйнəн-нəхра би каулиһи "Үəнхəрь". Үә əмəра халиилəһүү би зəбхи үəлəдиһил-əшһəри үə үфдийə би кəбәшим-минəл-җəннəти би үəəсыйтатил-мəлəкил-мукарраб, үə лəə йəҗибү галəл-фəкыйри галəл-каулил-мүгьтəбəр, үəл-бүднəтү гəн сəбгәтин үəд-даънү үəл-мəгзү гəн үəəхидин мүҗзиəтү үə лəə йəҗүүзүл-гаҗфəәə-ү үəл-гаръҗəәəъү үə мəкътуугатүл-үзүни үəл-илйəти үəллəзии лəə йəмшии галəл-мəнсəки гыйндəл-мəзһəбил-мүгътəбəр.
Даххүү гəн əтъйəби əмүəəликүм үə газзыймүүһəə мтисəəлəн лиəмри расүүлиллəəһил-мүкаррар. Кəмəə каалə расүүлүллааһи саллəллаһү галəйһи үə сəллəм: "Газзыймүү дахəəйəəкүм фə иннəһəə галəс-сыйраати мəтаайəəкүм". Үə əннəллааһə тəгаалəə əүҗəбə галəйнəə тəкбиират-тəшриикый гакыйбəл-фəръды миң фəҗри йəүми гарафəтə илəə əхыйри əййəəмит-тəшриикый би каулиһии "Үəзкүруллааһə фии əййəəмим-мəгъдүүдəəт". Əгүүзү биллəəһи минə шəйтаанир-раҗиим: Йəə əййүһəллəзиинə əəмəнүт-тəкуллааһə үəлтəңзур нəфсүм-мəə каддəмəт лигаад. Үəттакуллааһə иннəллааһə хабиирум бимə тəгъмəлүн. Бəракə Ллаһу лəнə үə лəкум фил-Куръəнил-газыйм, үə нəфəганәə үə ийəкум бил-əəйəəти үəз-зикрилхəкиими үə əстəгъфируллаһəл-гаффəəра лии үə лəкүм үə лисəəири җəмəəгатил-мүслимиинəл-хəəдыйриинə əҗмəгыйн. Иннəһүү һүəл-гафуурур-рахиимүл-җəүəəдүл-кəриимүс-сəмиигуль-галиим.
Икенче хөтбə
Əлхəмдү лиллəəһи нəхмəдүһүү үə нəстəгыйинүһүү үə нəстəгъфируһүү үə нүъминү биһии үə нəтəүəккəлү галəйһи үə нəгүүзү биллəəһи мин шүруури əңфүсинәə үə миң, сəййиəəти əгъмəəлинəə мəй-йəһдиһи Ллəəһү фəлəə мүдыйллə лəһүү үə мəй-йүдълилһү фəлəə һəəдийə лəһ. Үə әшһəдү əллəə илəəһə иллəллааһү үəхдəһүү лəə шəриикə лəһ, үə эшһəдү əннə Мүхəммəдəн габдүһүү үə расүүлүһ. Иннəллаһə үə мəлəəикəтəһүү йүсаллүүнə галəн-нəбиййи. Йəə əййүһəллəзиинə əəмəнү саллүү галəйһи үə сəллимүү тəслиимəə. Аллаһүммə салли галəə Мүхəммəди үə галəə əəли Мүхəммəд бигадəди мəң саллəə үə саам. Аллаһүммə салли галəə Мүхəммəди үə галəə əəли Мүхəммəд бигадəди мəн кагəдə үə каам, саллии үə сəллим галəйһи үə галəə җəмиигыйль-əнбийəəи үəл-мүрсəлиин. Үə галəə мəлəəикəтикəл-мүкаррабиинə үə галəə əһли таагəтикə əҗмəгыйн мин əһлис-сəмəəүəəти үəл-əрадыйин. Үəрхəмнəə үəхшүрнəə мəгаһүм бирахмəтикə йəə əрхəмəр-раахимин.
Аллаһүммə-гъфир лилмүъминиинə үəл-мүъминəəт, үəл-мүслимиинə, үəл-мүслимəəт, əл-əхъйəəи минһүм үəл-əмьүəəт, иннəкə əнтə мүҗиибүд-дəгаүəəт үə мүнзилүл-бəракəəт, үə раафигуд-дəраҗəəт, үə каадыйүл-хəəҗəəт, бирахмəтикə йəə əрхəмəр-раахимиин. Аллаһүммəр-хəмил хулəфəәə-əр-раашидиин үəл-үмəрааа-əл-мəдыйнəл-ләзиинə кадау билхəккый үə кəəнүү йəгъдилүүн. Аллаһүммəн-сурмəн нəсараддиин үəһди мəн һəзəлəддиин. Гыйбəəдәллааһ, иннəллааһə йəэмүрү бил-гадли үəл-ихсəəни үə ийтəәəи зил-
курбəə үə йəнһəə ганил-фəхшәəəи үəл-мүнкəр үəл-бəгъйи йəгыйизүкүм лəгаллəкүм тəзəккəрүүн. Үзкүруллааһəл-галиййəл-газыймəл-хəййəл-каййүүм, йəзкүрүкүм үəшкүрүүһү йəзидкүм, үəстəгъфирууһүү йəгъфир лəкүм үə лəзикруллааһи тəбəəракə үə тəгаалəə əгълəə үə əүлəə үə əгаззү үə əҗəллү үə əгъзамү үə əтəммү үə əкбəр.
Корбан гаете хөтбәсенең тәрҗемәсе
Беренче хөтбә
Аллаһ бөек! Аллаһ бөек! Аллаһтан башка илаһ юк. Аллаһ бөек! Аллаһ бөек һәм Аллаһка мактаулар булсын!
Ширек һәм юкка чыгу кебек сыйфатлар каршында мөкатдәс булган Аллаһның заты барча кимчелекләрдән пакьтер. Аллаһның матурлыгына һәм олуглыгына барлык мәхлуклар дәлил булып тора.
Аллаһ бөек! Аллаһ бөек! Аллаһтан башка илаһ юк. Аллаһ бөек! Аллаһ бөек һәм Аллаһка мактаулар булсын!
Аллаһның үзенчәлегенә (Аның рәхмәтле зат булганына) акыл ияләре хайран калды.
Аның сыйфатларына төшенүдән тирән белем ияләре гаҗиз калды.
Аллаһ бөек! Аллаһ бөек! Аллаһтан башка илаһ юк. Аллаһ бөек! Аллаһ бөек һәм Аллаһка мактаулар булсын!
Мөэмин колларына карата айлар һәм көннәр аша юмартлык күрсәткән зат барча кимчелекләрдән пакьтер. Бу көннәрдә байларга хаҗны, Олуг Аллаһ каршында изге йорт булган Кәгъбәтуллаһны тәваф кылырга йөкләгән зат барча кимчелекләрдән пакьтер.
Аллаһ бөек! Аллаһ бөек! Аллаһтан башка илаһ юк. Аллаһ бөек! Аллаһ бөек һәм Аллаһка мактаулар булсын!
Үзенә тормыш иптәше алмаган, балалар тудырмаган, падишаһлыгында ширкәте булмаган, кимсетелүдән коткаручы дустына мохтаҗ булмаган Аллаһны мактыйбыз һәм Аңа тәкбир әйтегез. Аллаһтан башка бернинди илаһ булмаганлыгы турында гуаһлык бирәм, Ул – бердәнбер, аның тиңдәше юк, Пәйгамбәребез Мөхәммәд Аның колы һәм рәсүледер. Ул (Мөхәммәд галәйһиссәлам) җәза алу көнендә гөнаһлылар өчен юмарт булучы һәм олуг Аллаһның әмере белән шәфәгать кылучыдыр.
Аллаһы Тәгалә аңа, аның гаиләсенә, иң күркәм әхлак һәм иң яхшы әхвәл белән сыйфатланган сәхабәләренә салават һәм сәлам ирештерсен.
Әй кешеләр! Белегез ки, сезнең бу (бәйрәм) көнегез – хөрмәтле көндер, байлар һәм ярлылар өчен юмартлык бәйрәмедер, бу көннең кадере халыклар өчен бөектер, бу көнне изгелек, ихласлылык, туганлык мөнәсәбәтләрен ныгыту аша бөекләгез. Чынбарлыкта безгә Аллаһы Тәбәракә вә Тәгалә Корбанны “Корбан чал!” дип йөкләде. Шулай ук Үзенең хәлиленә (Ибраһим галәйһиссәламгә) иң танылган баласын корбан итәргә боерган. Якын фәрештә (Җәбраил галәйһиссәлам) аша җәннәттән куй бирелгән. Иң могтәбәр сүзгә таянсак, фәкыйрь корбан чалырга тиеш түгел. Эре терлек җиде кешедән һәм бәрән вә кәҗә бер кешедән йөкләмәне төшерә. Могтәбәр мәзһәб буенча, сукыр, аксак, колагы киселгән, җенес әгъзасы өзелгән, мөгезе сынган һәм корбан чалу урынына үзе бара алмаслык дәрәҗәдә хәлсез булган терлек корбанга ярамас.
Корбаннарыгызны иң яхшы малларыгыздан чалыгыз һәм Аллаһ рәсүленең әмеренә буйсынып корбаннарыгызны хөрмәт итегез (чалганда йомшаклык күрсәтегез). Аллаһның рәсүле галәйһиссәлам әйткән: “Корбанлыкларыгызны хөрмәт итегез, ник дисәгез, алар Сират күперендә сезнең утырып чыга торган хайваннарыгыздыр”. Чынбарлыкта, Аллаһы Тәгалә безгә фарыз намазларыннан соң тәкбир-тәшрикъне Гарәфәт көненең иртәнге намазыннан алып, Тәшрикъ көненең ахырына кадәр Үзе йөкләгән: “Саналган көннәрдә Аллаһны искә алыгыз”, – дигән. Таш белән атылган шайтаннан Аллаһка сыгынам. Рәхимле, шәфкатьле Аллаһ исеме белән. Аллаһ Коръәндә әйтә: “Әй иман китергән кешеләр! Аллаһтан куркыгыз һәм һәр җан иясе иртәгәсе көн өчен нәрсә әзерләгәнен күрсен. Аллаһтан куркыгыз, дөреслектә, Аллаһы Тәгалә эшләрегездән хәбәрдар” (“Хәшер” сүрәсе, 18 нче аять).
Аллаһ безгә һәм сезгә бөек Коръән аша бәрәкәт бирсен. Барыбызга да аятьләр һәм хикмәтле зикер аша файда китерсен. Гөнаһларны гафу итүче Аллаһ каршында үзем һәм сезнең өчен, шулай ук башка мөселман җәмәгатьләренең бөтенесе өчен, Аллаһ каршында истигъфар кылам (ярлыкау сорыйм). Чынбарлыкта Ул (Аллаһ) – Гафу итүче, Рәхимле, Данлы, Юмартлык иясе, Ишетүче һәм Белүче.
Икенче хөтбә
Аллаһка мактау булсын, без Аны мактыйбыз, Аннан ярдәм сорыйбыз, истигъфар кылабыз, Аңа иман китерәбез, Аңа таянабыз. Нәфесләребезнең начарлыгыннан һәм гамәлләребезнең кабахәтлегеннән Аллаһка сыгынабыз. Кемгә Аллаһ һидәят бирсә – аны адаштыручы булмас, кемне адаштырса – аңа беркем дә һидият бирә алмас. Аллаһтан башка илаһ юк, Ул берәү генә, Аның тиңдәше юк икәнлегенә гуаһлык бирәм. Шулай ук, Мөхәммәд – Аның колы һәм хак илчесе булуына гуаһлык бирәм.
“Шик юктыр ки, Аллаһ та, фәрештәләр дә Пәйгамбәргә күп салаватлар әйтә. Әй иман китергән адәмнәр, сез дә аңа салават әйтегез һәм сәламнәрегезне күндерегез”.
Аллаһым, Мөхәммәдкә һәм Мөхәммәднең гаиләсенә намаз укучыларның һәм ураза тотучыларның саны кадәре салават ирештер.
Аллаһым, Мөхәммәдкә һәм Мөхәммәднең гаиләсенә утырган һәм басып торган кемсәләрнең саны кадәре салават ирештер.
Аңа салават һәм сәлам ирештер, шулай ук бөтен пәйгамбәрләргә һәм илчеләргә (рәсүлләргә), якын булган фәрештәләреңә, шулай ук күкләрдә һәм җирләрдә яшәүче Сиңа итагать әһелләренә салават һәм сәлам ирештер. Шулай ук, безгә карата рәхимле бул һәм безне алар белән бергә мәхшәр мәйданында җый. Синең рәхмәтең белән, йә, рәхимлеләрнең иң Рәхимлесе.
Аллаһым, мәгъфирәтең белән мөэминнәрне вә мөэминәләрне, мөселманнарны вә мөслимәләрне, аларның исәннәрен дә, үлгәннәрен дә гафу ит. Чынбарлыкта, Син догаларны кабул итүче, бәрәкәт иңдерүче, дәрәҗәләрне күтәрүче, хаҗәтләребезне үтәүче. Синең рәхмәтең белән, йә, рәхимлеләрнең иң Рәхимлесе.
Аллаһым, тугры хәлифәләргә һәм хак белән казыйлык иткән вә гаделлек кыла торган булып үткән әмирләргә карата рәхимле бул.
Аллаһым, кем дингә ярдәм итә, шуңа ярдәм ит һәм кем динне кимсетә, шуңа һидәят бир.
Аллаһның коллары! Чынбарлыкта, Аллаһы Тәгалә гаделлек, ихсан, якыннар белән йөрешүне әмер итә һәм фахишлекне, кире кагылган нәрсәләрне, чиктән чыгуны тыя. Аллаһ сезне вәгазьли, шаять, сез искә алырсыз.
Бөек, олуг, тере, уяу булган Аллаһны зикер итегез – Ул сезне зикер итәр, Аңа карата шөкер итегез – Ул арттырыр. Аның каршында тәүбә-истигъфар кылыгыз – Ул мәгъфирәте белән гафу итәр. Аллаһы Тәбәракә вә Тәгаләне зикер итү исә – иң бөек, иң гүзәл, иң олуг, иң җәлаләтле, иң бөек, иң камил, иң зур гамәл.
Зөлхиҗҗә аеның 10 нчы көне (гает вәгазе),
һиҗри исәп буенча 1434 нче ел
Корбан гаете вәгазе
Әгүүзү билләәһи минәш-шәйтаанир-раҗииим. Бисмилләәһир-рахмәәнир-рахииим. Әлхәмдүлилләәһил ләзи һәдәнә лил-иймән вәссаләәтү вәссәләәмү галәә расүүлиһи Мүхәммәдин сәййидил әнәми үә гәләә әәлиһи үә әсхабиһи әҗмәгиин.
Галәмнәрнең раббысы булган Аллаһы Тәбәракә вә Тәгаләгә чиксез хәмед һәм шөкраналарыбыз булса иде. Бөтен пәйгамбәрләрнең имамы булган, безгә бу дөньяда һәм ахирәттә бәхетле булырга өйрәткән сөекле Пәйгамбәребез Мөхәммәд Мостафа салләллаһу галәйһи вәссәлам хәзрәтләренә, аның хөрмәтле гаиләсенә, барлык сәхабәләренә сәламнәребез һәм салаватларыбыз булса иде.
Шәһәребезнең төрле почмакларыннан, ерак һәм якын җирләрдән килеп, шушы изге Корбан бәйрәме көнендә Раббыбыз Аллаһы Тәгаләнең әмерен үтәр өчен мәчетебезгә җыелган мөхтәрәм дин кардәшләрем сезгә динебезнең иң күркәм сәләмен җиткерәм: әссәләәмү галәйкүм үә рахмәтүллаһи үә бәракәәтүһ!
Хөрмәтле мөселманнар! Елга бер мәртәбә була торган бөек бәйрәмебез – Корбан гаете барчаларыбызга мөбарәк һәм хәерле булсын! Аллаһы Сөбханә вә Тәгалә ил-көннәребезгә, җаннарыбызга тынычлык, тәннәребезгә исәнлек-саулык, күңелләребезгә тәүфыйк-һидәят биреп, һәркайсыбызга хәерле һәм бәрәкәтле тормышлар насыйп итсен. Мөкаддәс Корбан бәйрәме көннәрендә ихлас күңелдән изге гамәл-гыйбадәтләр кылып, корбаннарыбызны чалып Аллаһы Тәгаләнең иксез-чиксез рәхмәтләренә барчабызга да ирешергә насыйп булсын!
Аллаһы Раббыбыз һәркайсыбыздан догага мохтаҗ булган барлык әрхавларыбызның гөнаһларын, хата-кимчелекләрен гафу итеп, рухларын шат кылса иде.
Мөхтәрәм җәмәгать! Аллаһы Тәбәракә вә Тәгаләнең барлыгына һәм берлегенә ышанып, Аның кушканнарын үтәп, тыйган гамәләреннән тыелып яшәү – кешенең төп вазыйфасы булып тора. Аллаһы Сөбханә вә Тәгалә кешене бу дөньяга нәкъ менә шуның өчен җибәрде дә. Һәрбер мөселман үзенең Раббысына омтылырга, Аны искә алырга, һәрбер гамәлне Аның ризалыгы өчен кылырга тиеш, чөнки ул бары тик Аллаһы Тәгаләнең рәхмәте аркасында яши. Кайвакыт кеше үз Раббысын онытып, хаталар, гөнаһлы гамәлләр кыла, үзен һәлакәт чокырына ташлый, калебен каралта. Шушы гөнаһлардан, хата-кимчелекләрдән пакьләнү, Аллаһы Тәгаләгә якынаю юлларның берсе – хаҗ гыйбадәте. Бөтен Ислам галимнәренең уртак фикере буенча хаҗ гыйбадәте һәрбер хәлле мөселман өчен фарыз (тиешле) гамәл булып тора. Аллаһы Тәгалә Коръәни-Кәримдә болай дип әйтә:
وَلِلّهِ عَلَى النَّاسِ حِجُّ الْبَيْتِ مَنِ اسْتَطَاعَ إِلَيْهِ سَبِيلاً
“Мөмкинлекләре булган кешеләрнең Аллаһы Тәгалә каршындагы бурычлары – Аның йортына хаҗ кылу” (“Әли Гыймран (Гыймран гаиләсе)” сүрәсе, 97 нче аять).
Пәйгамбәребез Мөхәммәд галәйһиссәлам үзенең бер хәдисендә әйткән: “Әгәр берәү хаҗ кылып, бозыклык кылмаса, өенә анасы тудырган көндәге кебек гөнаһсыз булып кайтыр”, – дигән (Бохари, Мөслим, Насаи).
Бүген, ягъни зөлхиҗҗә аеның 10 нчы көнендә хаҗиларыбыз хаҗ гыйбадәтенең төп гамәлләрен тәмамлап, ихлас күңелләре белән Кәгъбәтуллага юнәлеп тәлбия, ягъни «Ләббәйкәллаһүммә ләббәйк. Ләббәйкә ләә шәриикә ләкә, ләббәйк! Иннәл-хәмдә вән-нигъмәтә ләкә вәл-мүлк, ләә шәриикә ләк!» (“Йә Аллаһ, менә мин Синең каршыңда! Менә мин синең каршыңда! Менә мин Синең каршыңда! Сиңа иптәш булырлык бернинди дә зат юк! Барча мактау Сиңа гына, барлык нигъмәт һәм хөкем Синең кулыңда гына! Сиңа иптәш булырлык бернинди дә зат юк!”) - дип әйтәләр.
Газиз дин кардәшләрем! Төрле илләрдә яшәүче ничәшәр йөз миллион мөселманнар кебек, без дә бүген изге Корбан гаетенә шатланып, тәһарәт-госелләр алып, пакь, матур киемнәр киеп, хушбуйлар сөртеп, тәкбирләр әйтеп, Аллаһ йортына, ягъни мәчеткә җыелдык.
Корбан сүзе нәрсәне аңлата соң? Корбан гарәпчәдән “якынаю”, “якын булу” дип тәрҗемә ителә. Без бу мөбарәк бәйрәмдә гает намазларын укып, Аллаһ ризалыгы өчен корбаннар чалып, игелекле гамәлләр кылып, Аллаһның рәхмәтенә якынаябыз, шуңа күрә бу олуг бәйрәмебезне шатланып каршы алабыз.
Корбан гаете барлык мөселманнарны берләштерә, якынайта, аларның күңелләре сөю, хөрмәт, бер-береңә миһербанлык һәм шәфкать хисләре белән тула. Бу мөбарәк көнне нәфрәт һәм ачулар юкка чыга, дошманлык һәм үпкә хисләре бетә.
Хөрмәтле мөселманнар! Аллаһның рәхмәтенә якынайта торган изге Корбан бәйрәме тирән мәгънәгә ия. Гарәпчә бу бәйрәм “Гыйд әл-әдха” дип атала. “Әдха” сүзе корбан чалу дигәнне аңлата. Мәгълүм булганча, корбан чалу йоласы безгә Ибраһим галәйһиссәлам белән Исмәгыйль галәйһиссәламнән калган.
Без корбан чалганда шуны аңларга тиеш: Аллаһы Тәгаләгә корбанның ите дә, каны да кирәк түгел, Аңа безнең тәкъвалыгыбыз гына ирешә. Бу хакта Аллаһы Раббыбыз Коръәндә Үзе әйтә:
لَن يَنَالَ اللَّهَ لُحُومُهَا وَلَا دِمَاؤُهَا وَلَكِن يَنَالُهُ التَّقْوَى مِنكُمْ كَذَلِكَ سَخَّرَهَا لَكُمْ لِتُكَبِّرُوا اللَّهَ عَلَى مَا هَدَاكُمْ وَبَشِّرِ الْمُحْسِنِينَ
“Аларның (корбанга чалынган хайваннарның) ни ите, ни каны Аллаһка түгел, Аңа фәкать сезнең тәкъвалыгыгыз гына ирешә” (“Хаҗ” сүрәсе, 37 нче аять).
Тәкъва булган, Аллаһны чын күңелдән сөйгән кеше корбанны Аллаһы Тәгалә ризалыгы өчен чалып, гаиләсен, килгән кунакларын һәм күршеләрен, фәкыйрьләрне һәм мескеннәрне хөрмәт итә, аларның күңелләрен күтәрә. Шулай итеп, ул Аллаһның ризалыгына ирештерә торган гамәлләр кыла. Коръәни-Кәримдә әйтелгән:
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ اتَّقُواْ اللّهَ وَابْتَغُواْ إِلَيهِ الْوَسِيلَةَ وَجَاهِدُواْ فِي سَبِيلِهِ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ
“Әй иман китергән кешеләр, гөнаһ эшләп, Аллаһ каршысында җавап бирүдән куркыгыз. Аңа якынлашырга юллар эзләгез, Аның юлында Җиһад кылыгыз (тырышыгыз): бәхеткә ирешерсез” (“Маидә (Табын)” сүрәсе, 35 нче аять).
Мөхтәрәм дин кардәшләрем! Әгәр без Аллаһ газабыннан котылырга һәм Аның рәхмәтенә ирешергә, бәхетле булырга телибез икән, алдагы аятьтә әйтелгәнчә, Ислам юлында тырышырга, ягъни Корбан бәйрәме көннәрендә генә түгел, ә һәр көнне гөнаһлардан сакланып, Аллаһка шөкрана кылып, күбрәк игелекле гамәлләр эшләп яшәргә тиешбез.
Аллаһы Тәгалә «Бәкара (Сыер)» сүрәсенең 29-30 нчы аятьләрендә болай дип әйткән:
هُوَ الَّذِي خَلَقَ لَكُم مَّا فِي الأَرْضِ جَمِيعاً ثُمَّ اسْتَوَى إِلَى السَّمَاء فَسَوَّاهُنَّ سَبْعَ سَمَاوَاتٍ وَهُوَ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمٌ
وَإِذْ قَالَ رَبُّكَ لِلْمَلاَئِكَةِ إِنِّي جَاعِلٌ فِي الأَرْضِ خَلِيفَةً
“Җир йөзендә ни булса, Ул барысын да сезнең өчен яралтты. Соңрак күкне төзергә теләде һәм аны җиде кат итеп корды. Ул – барысын да белүче. (Ий Мөхәммәд) исеңдә тот, Раббың фәрештәләргә әйтте: “Мин Җир йөзенә (Адәмне) хәлифә (башлык, хуҗа) итеп яралтачакмын”, – диде.
Шул рәвешле, Аллаһы Раббыбыз Адәм балаларын күркәм сурәттә яралтып, акыл, зиһен биреп, барлык мәхлуклардан өстен кылган. Аллаһы Тәгалә җир өстендә һәм астында булган байлыкларны, судагы хисапсыз күп балыкларны, бөтен җан ияләрен безгә буйсынучы, итагать итүче итеп яралткан. Безгә, Адәм балаларына бернинди мәхлукка бирелмәгән хәлифә дәрәҗәсе бирелгән. Инде Аллаһ Раббыбыз безне шундый олуг нигъмәтләр белән бүләкләгәннән соң, безгә зур гына вазыйфалар, бурычлар йөкләгән. Коръәни-Кәримдә “Тәхрим (Хәрәм)” сүрәсенең 6 нчы аятендә адәмнәр өстендәге олуг вазыйфаларның кайберләре искә алына. Шул вазыйфаларны үтәмәүчеләр каты газапка дучар булачаклары турында белдерелә:
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا قُوا أَنفُسَكُمْ وَأَهْلِيكُمْ نَارًا وَقُودُهَا النَّاسُ وَالْحِجَارَةُ
Әй, иманлы бәндәләр, үзегезне, гаиләгезне уттан саклагыз. Ул утның утыны кешелек вазыйфаларын, кешелек бурычын үтәмәгән адәмнәр булыр.
Шулай итеп, Аллаһы Раббыбыз бу аять белән безгә белдерәдер ки, үзебезне һәм гаиләбезне дөнья, ахирәт бәхетсезлегенә сәбәп булган начар эшләрдән тыеп, җәһәннәм газабыннан сакларга куша. Өстебездә булган зур бурычларыбыз хакында Рәсүл әкрам галәйһиссәлам үзенең бер хәдисендә болай дип әйткән: “Әй, бәндә, синең өстеңдә Раббыңның хакы, нәфесең һәм әгъзаларыңның хакы бар һәм гаиләңнең хакы бар, һәрбер хак иясенә хакларын бир, вазыйфаңны үтә”, – дигән.
Беренче вазыйфа – Аллаһы Тәбәракә вә Тәгалә каршында булган вазыйфа, ягъни дөньяны, бөтен галәмнәрне юктан бар кылган Аллаһны тану, биргән барлык нигъмәтләренә шөкрана кылып, һәрвакыт һәр җирдә Аллаһ хозурына барып, хисап бирәчәгебезне истә тоту.
Икенче вазыйфа – кешенең үзе хакындагы вазыйфа, ягъни Аллаһ биргән тән сәламәтлеген саклау. Авыру булса – дәвалану. Күп кенә тән авырулары дөрес тукланмаудан килә. Бүгенге көндә без чамадан тыш күп ашыйбыз һәм эчәбез, ашказаннарыбызга ял бирмибез. Пәйгамбәребез галәйһиссәлам ашказанын өчкә бүләргә кушкан: бер өлеше ризык өчен, бер өлеше – су, бер өлеше һава өчен (Тирмизи). Аллаһы Раббыбыз бу хакта Үзенең китабында да әйткән:
كُلُواْ وَاشْرَبُواْ وَلاَ تُسْرِفُواْ إِنَّهُ لاَ يُحِبُّ الْمُسْرِفِينَ
“Ашагыз, эчегез, ләкин исраф кылмагыз. Аллаһ исрафчыларны сөйми” («Әгъраф (Пәрдә)” сүрәсе, 31 нче аять).
Күп ашау кунак сыйлаганда һәм сәхәр вакытында гына дөрес санала. Без һәрвакыт дөрес туклануга игътибар итәргә тиеш, чөнки 50 процент авырулар ризыктагы матдәләр аша килә. Мәсәлән, шәригатьчә бугазланмаган хайваннарның итләрендә зарарлы матдәләр күп була. Ризыкны яхшы ният һәм фикер белән әзерләү, шулай ук мөһим булып тора. Сырхау килгәнче сәламәтлегебезнең кадерен белик.
Аллаһның рәсүле галәйһиссәлам үзенең бер хәдисендә: “Пакьлек (чисталык) – иманның яртысы”, – дигән (Мөслим, Тирмизи). Шуңа күрә суны еш кулланырга, һәрвакыт тәһарәтле килеш йөрергә тырышырга кирәк. Су – яшәү чыганагы: суны никадәр күбрәк куллансак, шулкадәр сәламәтлегебез артачак. Ашаганчы һәм ашаганнан соң бер чеметем тоз куллану – авыруның профилактикасы булып тора. Пәйгамбәребез галәйһиссәлам тәннең сәламәтлеген саклау өчен, корсакка ятып йокламаска, уң якка ятарга киңәш иткән.
Адәм баласының үзе хакындагы икенче бурычы – акылны гыйлем белән баету. Пәйгамбәребез галәйһиссәлам әйткән: “Белем алу – һәрбер мөселман өчен фарыз (тиешле)”, – дигән (Ибне Мәҗә).
Мөселман кеше, дөньяви гыйлемме, дин гыйлемеме – икесен дә тигез күреп, өйрәнергә бурычлы, чөнки дөньяви гыйлем белән дини гыйлем, үзара бәйләнгән рәвештә, бер-берсен тулыландыра.
Адәм баласының үзе хакында өченче бурычы – күңелен, җанын тәрбияләп, начар сыйфатлардан арындырып, күркәм сыйфатлар белән бизәп, бөтен кешеләр белән дус, тату, тыныч торырга һәм игелекле гамәлләр кылырга тырышу. Рәсүл әкрам галәйһиссәлам әйткән: «Аллаһы Тәгалә сезне тышкы кыяфәтегез һәм матди быйлылыгыз буенча бәяләмәс. Ул сезнең күңелләрегезгә (калебләрегезгә) һәм сез кылган гамәлләрегезгә карый», – дигән (Табарани).
Икенче хәдис-шәрифтә болай дип әйтелгән:
“Белегез, кеше тәнендә бер ит кисәге бар, әгәр ул сәламәт булса, бөтен тән сәламәт булыр, әгәр ул авыру булса, бөтен тән авыру булыр. Белегез ки, ул ит кисәге – калебтер” (Бохари, Мөслим).
Бу хәдисләрдән күренгәнчә, динебез калебкә зур әһәмият биреп, аңа игътибарлы булырга боера. Һәр мөселман үз калебенә хуҗа булырга тиеш. Калебләребезне сафландыру – һәрбер мөселманның изге бурычы.
Иң гүзәл калебләр – иман, Ислам нуры белән нурланган, күркәм гамәлләр белән бизәлгән һәм һәртөрле гөнаһтан сакланган сөенечле калебләр. Аларга ия булучылар ике дөньяда да бәхеткә ирешәчәкләр. Шуңа күрә мөселман һәрвакыт һәм һәр урында калебне каралта торган гамәлләрдән ерак торырга тырыша. Киресенчә булса, ул үзен олы куркынычка илтә. Сөекле Пәйгамбәребез галәйһиссәлам әйткән:“Мөэмин бер гөнаһ эшләгән вакытта аның калебендә бер кара тап барлыкка килә. Әгәр ул тәүбә итеп, бу гөнаһтан ваз кичсә, аның калебе пакьләнә. Әгәр ул тәүбә итмәсә һәм гөнаһлы гамәлне кылуны дәвам итсә, аның калебендә кара таплар саны арта һәм калебе каралана”, – дигән (Ибне Мәҗә).
Түбәндәге аятьләрне истән чыгармыйк:
قَدْ أَفْلَحَ مَن زَكَّاهَا
وَقَدْ خَابَ مَن دَسَّاهَا
Җанын пакь тоткан кеше морадына (сәгадәткә) ирешәчәк. Вөҗданын кер каплаган кеше, әлбәттә, хәтәр зыян күрәчәк (“Шәмес (Кояш)” сүрәсе, 9-10 нчы аятьләр).
أَلاَ بِذِكْرِ اللّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ
«Мәгълүмдер ки, Аллаһ турында уйлаганда, Аны зекер иткәндә күңелләр рәхәт тынычлыкка ирешә» (“Рәгыд (Күкрәү)” сүрәсе, 28 нче аять).
يَوْمَ لَا يَنفَعُ مَالٌ وَلَا بَنُون إِلَّا مَنْ أَتَى اللَّهَ بِقَلْبٍ سَلِيمٍ
“Ул Көнне мал да, угыллар да файда китермәс. Әмма Аллаһка саф күңел белән инанганнар бәхетле булыр” (“Шөгарә (Шагыйрьләр)” сүрәсе, 88-89 нчы аятьләр).
Мөхтәрәм мөселманнар! Шуны һәрвакыт истә тотыйк, изге гамәлләребез Аллаһ тарафыннан кабул булсын өчен калебләребез иманнан башка ихласлык белән дә бизәкләнгән булырга тиеш. Күп санлы изге гамәлләрне ихлассызлык белән үтәүгә караганда, аз санлы гамәлләрне ихласлык белән кылу күпкә яхшырак. Бу турыда бөек ислам шагыйре, фикер иясе Җәләлетдин Руми (Аллаһның рәхмәтендә булса иде) әсәреннән бер кыйсса сөйләп үтәсем килә.
Кешеләр үзләренең җитәкчеләренә аларның зур территорияләр белән идарә итә белүләре өчен генә түгел, ә халыкка эчкерсез мөнәсәбәтләре, күркәмлекләре өчен илтифат иткән заманда, еш кына Багдадка (башкала) бүләк яки яхшы сүз белән җитәкчегә үзләренең хөрмәтләрен һәм рәхмәтләрен тапшырырга бара торган булганнар. Бервакыт бер фәкыйрь дә үзеннән бүләк тапшырырга уйлаган, ләкин озак уйланулар һәм эзләнүләр нәтиҗәсендә үзендә бернинди кыйммәтле нәрсә дә тапмаган. Инде өметен өзеп, ул үзенең бердәнбер байлыгы – кырые кителгән, ләкин әле кулланып була торган иске чүлмәкне искә төшергән. Ул аңа үзенең коесыннан су тутырган һәм юлга чыккан.
Багдад юлында берәү очрап, фәкыйрьдән кая һәм ни өчен юл тотуы турында сораган. Җавапны ишеткәч, сораучы: “Тыңла әле, хакимдә күпме телисең, шулкадәр су бар, хәтта синең коеңдагы су да аныкы!” – дигән. Фәкыйрь аптырап калган, ләкин элекке ниятен саклап: “Мин гади кеше, кыйммәтле бүләгем булмаса да, җаным аңа мәхәббәт белән тулы, һәм мин аңа бу суны булса да бүләк итү теләге белән янам”, – дип җавап биргән.
Ул юлын дәвам иткән һәм исән-имин килеш солтан сараена килеп җиткән, үзенең бүләген тапшырган, аны хөрмәт һәм кунакчыллык белән каршы алганнар. Өйгә кайтырга җыена башлагач, солтан да аның бүләгенә каршы бүләк бирергә теләгән: “Синең бүләгеңнең тышкы яктан нинди булуы мөһим түгел, – дип әйткән хаким, – аның чүлмәген алтын белән тутырыгыз!” – дигән.
Адәм балаларының өченче вазыйфасы – гаиләсе, ата-анасы, туган-тумачалары хакындагы вазыйфасы. Гаилә турында шуны әйтергә кирәк, бөек динебез аның һәрбер әгъзасына күп кенә вазыйфалар йөкләгән. Пәйгамбәребез галәйһиссәлам әйткән: “Һәрберегез көтүче һәм үз көтүегез өчен җаваплы. Имам – җитәкче һәм ул аңа буйсынучылар өчен җаваплы. Ир кеше – гаилә башлыгы һәм үз гаиләсе өчен җаваплы. Хатын-кыз – гаилә учагын саклаучы һәм гаиләдәге балаларны тәрбияләү өчен җаваплы”, – дигән (Бохари, Мөслим).
Гаиләнең һәр әгъзасы үз вазыйфаларын төгәл үтәргә тиеш, шул вакытта гаилә нык булачак, шуңа күрә шул вазыйфаларны белү генә җитми, аларны җиренә җиткереп үтәргә дә кирәк. Ул вазыйфалар түбәндәгеләр:
– гаилә башлыгы буларак, ир кеше бәхетен һәм сөенечен үз гаиләсендә генә эзләргә, башка гаилә әгъзаларыннан җитдирәк һәм төплерәк булырга, үз гаиләсен кирәк нәрсәләр белән тәэмин итәргә һәм ислам буенча яшәргә бөтен шартлар тудырырга тиеш.
- хатын кыз иң беренче чиратта иренә карата булган вазыйфаларны үтәргә тырышырга, аны үз мәхәббәте, йомшаклыгы, игътибарлыгы белән бүләкләргә һәм, әлбәттә, гаиләнең намусын һәм шәрәфен сакларга тиеш.
- ир һәм хатын якты чырайлы, тәмле телле, бер-берсен аңлап, хөрмәт итеп яшәргә, гаилә серләрен тышка чыгармаска, ниндидер аңлашылмаучанлык, каршылык килеп чыкса, бер-берсенә юл куярга, кирелек күрсәтмәскә тиеш.
- ата-ана үз балалары өчен күркәм үрнәк булырга, аларның матди һәм рухый ихтыяҗларын канәгатьләндерергә тиеш. Алар һәрбер балага гадел булырга, аларны начар дуслардан, хәрәм гамәлләрдән сакларга, яхшы белем һәм тәрбия бирергә, киләчәктә үзләренә күркәм холыклы тормыш иптәшләрен табарга ярдәм итәргә тиеш.
- балалар, үз чиратында, әти-әниләрен хөрмәт итәргә, тел белән дә, гамәлләре белән дә рәнҗетмәскә һәм үлемнәреннән соң да онытмыйча, алар өчен дога кылып торырга тиеш.
Алда әйтелгән кагыйдәләр буенча яшәгән гаилә, иншә Аллаһ, нык, сәламәт һәм бәхетле булачак.
Туган-кардәшләребез – безнең өчен ата-аналарыбыздан соң иң якын кешеләр, шуның өчен алар белән һәрвакыт әдәпле һәм мәрхәмәтле булырга тырышыйк. Алар хакында сөекле Пәйгамбәребез галәйһиссәлам әйткән: “Ризыгы киң һәм гомеренең озын булуын теләгән кеше туганнары белән элемтәне өзмәсен”, – дигән (Бохари, Мөслим).
Газиз дин кардәшләрем! Вәгазем ахырында сезне бер риваять белән таныштырып үтәсем килә.
Бөек галим Җүнәйд Багдадига (Аллаһы Тәгалә аны Үзенең рәхмәтеннән аермаса иде) 7 яшь булганда, абыйсы Сарий Сакати аны үзе белән хаҗ гыйбадәтен кылырга алып барган. Хәрәм мәчете (“Изге мәчет” дигән сүз) эчендә, ягъни Кәгъбәтулла янында төрле мәсьәләләр буенча сөйләшүләр барган, шуларның берсе шөкрана кылу турында булган. Анда катнашкан һәр шәех бу турыда үз белем-тәҗрибәләре белән уртаклашкан. Сарий Сакати Җүнәйдкә борылып, аңа шөкрана турында үз фикерен белдертергә кушкан. Бераз уйлагач, 7 яшьлек Җүнәйд түбәндәге гаҗәеп матур җавап биргән: “Шөкрана кылу – ул Аллаһы Тәгалә каршында гөнаһлы булмау, Аның нигъмәтләрен файдаланып, шулар белән гөнаһ кылмау”, – дигән.
Мөхтәрәм җәмәгать! Бу җаваптан күренгәнчә, Аллаһка шөкрана кылу, Аңа рәхмәт әйтү – ул намаз уку, ураза тоту, Коръән уку кебек гыйбадәтләр белән генә чикләнми. Без Аллаһы Раббыбыз биргән әгъзалырыбыз белән дә гөнаһ эшләмәскә тиеш. Күзебезне хәрәм булган нәрсәләрдән, телебезне – гайбәттән, ялганнан, яла ягудан, буш сүзләрдән саклыйк. Телләребез белән күбрәк Аллаһны искә алыйк, файдалы, дөрес сүзләр сөйлик. Карыныбызны хәрәм ризыклардан, кулларыбызны хәрәм гамәлләрдән, аякларыбызны Аллаһның ачуын китерә торган җирләргә барудан саклыйк. Хәдис-шәрифтә болай диелгән: “Файдасыз эшләрдән качу – яхшы мөселманның билгесе” (Тирмизи).
Аллаһы Тәгалә барчабызга да ихлас шөкрана кылучылардан булырга, күңелләребездә булган барлык изге ниятләребезгә, максатларыбызга ирешергә, чалыначак корбаннарыбызның бәрәкәтен күрергә, бу дөньяда һәм ахирәт томышында да бәхетле булырга насыйп итсә иде.
