Ислам һәм демократия

31 август 2012 ел 12:30

2012 елның язында Американың «Pew Research Center» социологик хезмәте тикшеренүләр уздыра. Тикшеренүләр Тунис, Мисыр, Иордания, Төркия, Пакьстан, Ливан һ. б. мөселман илләрендә үтә. Бу илләрдә “гарәп язы” агымында булып үткән иҗтимагый-сәяси үзгәрешләр социологларны бик тә кызыксындыра.

Мәсәлән, Тунис һәм Мисырда беренче ирекле сайлаулар нәтиҗәсендә исламчылар ничек җиңеп чыга алганнар? Бу үзгәрешләр шушы илләрдә яшәүче кешеләрнең демократиягә карашларын ни дәрәҗәдә үзгәрткән? Сораулар күп. Тикшеренүләр түбәндәге нәтиҗәгә китергәннәр.

“Демократия” термины Көнбатышта барлыкка килүенә дә карамастан, кире кагылмый. Югарыда санап үтелгән мөселман илләрендә үткәрелгән сорашулар буенча, ил белән идарә итүдә демократияне якынрак күрүчеләрнең саны Туниста – 63 %, Мисырда – 67 %, Иорданиядә – 61 %, Төркиядә – 71 % тәшкил итә. Демократияне иң якын күрүчеләр Ливанда яши – 84 %. Пакьстанда исә демократияне 42 % кеше генә хуплый.

Социологик тикшеренүләр нигезендә демократия шәригатькә каршы куелган булу сәбәпле, демократияне хуплап яки кире кагып, кешеләр ил белән идарә итүдә һәм законнар чыгаруда дөньяви формага үзләренең мөнәсәбәтләрен белдергәннәр.

Бу тикшеренү нигезендә түбәндәге нәтиҗәләр чыгарылган: Пакьстанда юридик законнарның шәригать кануннарына туры килүен хуплаучылырның саны – 82 %. Иордания һәм Мисырда да шәригатьне яклаучылар бар – 72 % һәм 60 %. Ләкин бу ике илнең үзенчәлеге булып, анда яшәүче халыкның шәригать кануннарын кертүне хуплау белән беррәттән, ил белән идарә итүдә демократик форманы якын күрүләре тора. Шәригать кануннарын кертүне яклаучылар саны аз булган илләр – Тунис (23 %), Төркия (17 %) һәм Ливан (17 %). Ливанда яшәүчеләрнең 40 проценты христиан диненнән булуларын да онытмаска кирәк. Шуңа да бу илдә ир-ат һәм хатын-кыз хокуклары бертигез булырга тиеш дип исәпләүчеләр саны 93 % тәшкил итүе гаҗәп түгел. Шул ук вакытта Мисырда алар саны 58 % кына.

Тикшеренүдә шулай ук “Әл Каидә”гә мөнәсәбәтләрне белү дә максат итеп куелган. Бу террорчы оешманы яклаучылыр саны Мисырда – 18 %, Туниста – 16 %, Пакьстанда – 13 %.

Айдар ХӘЙРЕТДИНОВ,

фәлсәфә фәннәре кандидаты

Башка журналлар

Алмагачның алмасы...

08 август 2014 ел 08:13

Зәкят

08 август 2014 ел 08:00
Дин әһеле
1992 -1998 елларда
Дин әһеле
1998 - 2011 елларда
Дин әһеле
2011 – 2013 елларда
Дин әһеле
2013 елның 17 апрелендә сайланды

Намаз вакытлары

Иртәнге намаз
Кояш чыга
Өйлә намазы
Икенде намазы
Ахшам намазы
Ястү намазы
Яңалыклар архивы